Sardigna megalìtica: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lìnia 86:
[[File:Olmedo - Monte Baranta (04).JPG|thumb|left|S'ulumedu, cumplessu prenuràgicu de Monte Baranta]]
=== Muros megalìticos===
Su passàgiu dae su [[Neolìticu]] finale a s'[[Eneolìticu]] fiat istadu càusa - segundu sos chircadores - de brigas fortes intre sas comunidades prenuràgicas dèpidu cun probabilidade a s'iscoberta e isparghidura de sos metallos.<ref name=AMoravetti/> Segundu custas ipòtesis su fraigu de sos muros megalìticos fiat istadu una resposta a sa dimanda creschende de seguresa de sas populatziones tziviles e su fenòmenu no aiat interessadu esclusivamente a Sardigna ma fiat ispaniadu in totu su Mediterràneu e su chirru atlànticu de Europa. Custas poderosas òperas - difatis - si ponent a cunfrontu cun is de sos cuntemporàneos bidditzolos afortigados de su sud de [[Frantza]]<ref name=Depal>[http://eprints.uniss.it/5899/1/Depalmas_A_Cultura_di_Monte_Claro.pdf Depalmas, Anna (1989) ''La Cultura di Monte Claro:considerazioni e aspetti tipologici. Antichità sarde'', Vol. 2, p. 5-62.]</ref> e cun is afòrtios de sa [[Penìsula Ibèrica|penìsula ibèrica]] (Los Millares, Zambujal).<ref name="AMoravetti" />
 
Is esempros prus de signìficu mannu in Sardigna sunt is muros megalìticos de Monte Ossoni in territòriu de [[Casteddu Sardu]] e sos de [[Monte Baranta]] postos in unu pranu dominende sa badde de su Cuga e sa [[Nurra]] aligheresa, in sa comuna de S'Ulumedu: custa ùrtima est cunsiderada dae sos istudiosos intre sas prus imponentes in [[Europa]].<ref name="G.Caputa">{{Tzita web|sambenadu= Caputa|nùmene= Graziano|url= http://www.museosannasassari.it/index.php?it/101/siti-e-monumenti/10/complesso-megalitico-di-monte-baranta|tìtolutìtulu= ''Il complesso megalitico di monte Baranta''|sambenadu=Caputa|nùmene=Graziano|editore= www.museosannasassari.it|pàginas= |annu= 2006|urlarchìviu= https://web.archive.org/web/20131029191920/http://www.museosannasassari.it/index.php?it%2F101%2Fsiti-e-monumenti%2F10%2Fcomplesso-megalitico-di-monte-baranta|dataarchìviu= 29 santugaine 2013|urlmortu= eja|tìtolu=''Il complesso megalitico di monte Baranta''|pàginas=|annu=2006}}</ref> Is chircas fatas subra custa importante istrutura durante sos isgavos chi dd'ant interessada in su [[1979]], ant evidentziadu comente unu difusu istadu de inseguridade apat bogadu gentes de cultura Monte Claro a s'aposentare in pranos pro s'amparare mègius, integrende sas defensas naturales de su logu cun su fraigu de duas poderosas istruturas autas a isbarrare su passu a eventuales afracadores.<ref name=G.Caputa/> Custas òperas difensivas abbratzaiant ispàtzios ampros de manera de pòdere amparare - in paris tempus - siat s'abitadu de barracas siat sa zona cultuale de s'àrea sacra.<ref name=AMoravetti>{{Tzita web|sambenadu= Moravetti|nùmene= Alberto|url= http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_88_20060502164703.pdf|tìtulu= ''Il complesso prenuragico di monte Baranta''|atzessu= 22 ottobre 2013|editore= Carlo Delfino Editore|pàginas=32-35|annu=2000}}</ref><ref name=G.Caputa/>
 
Sighende sa traditzione de sos [[menhir]] e de sos tzìrculos megalìticos de sas gentes de [[cultura Othieri]], is de [[cultura Monte Claro]] ant individuadu e ant afortigadu pretzisas àreas postas in logos de pranos pro compidare mègius in manera istratègica su territòriu a suta, custas atziones parent comente chi preludent a solutziones architetònicas chi prus a tardu in su Brunzu antigu ant a èssere pròpias de sos primos protonuraghes e a pustis torra de sas imponentes istruturas polivalentes de su perìodu nuràgicu.<ref name=G.Caputa"AMoravetti" />
=== Protonuraghes ===
[[File:Particolare del Nuraghe Bruncu Madugui.JPG|thumb|243x243px|Protonuraghe Bruncu Madugui, [[Gèsturi]]]]