Benìn: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
Added text translate from Wiki (en) |
No edit summary |
||
Lìnia 1:
{{coord|format=dms|display=title}}{{Variant|LSC}}
[[File:Benin (orthographic projection).svg|thumb|245x245px|right|Posidura in su continente africanu]]
[[File:Coat of arms of Benin.svg|right|150px]]
Su '''Benìn''' (AFI: /beˈnin/[4]; in frantzesu /beˈnɛ̃/), ufitzialmente ''Repùblica de su Benìn'', est un'Istadu de s'[[Àfrica otzidentale]], in pretzedentemente connotu cun su nùmene de '''Dahomey'''. S'acarat in su sud a su [[Golfu de su Benìn]], in ue sa costa mesurat belle 120 km, làcanat a ovest cun su [[Togo]], a est cun sa [[Nigéria|Nigèria]] e a nord cun [[Burkina Faso]] e [[Nixèr|Niger]]. Non cheret confùndidu cun su [[regnu de su Benìn]], connotu fintzas che a ''regnu de Edo'', chi est oe isparèssidu e chi at tentu orìgine in sa zona a ovest de su delta de su riu [[Niger (riu)|Niger]]. De custu regnu abarrat oe in die s'[[Edo (istadu)|istadu de Edo]], chi faghet parte de sa repùblica federale de [[Nigéria|Nigèria]] e tenet a capitale [[Benìn City]]. Sa limba ufitziale est su [[Limba frantzesa|frantzesu]].
▲[[File:Flag of Benin.svg|thumb|200px|right|Sa bandera]]
▲[[File:LocationBenin.svg|thumb|300px|right]]
Su Benìn est una repùblica presidentziale. Sa capitale est [[Porto-Novo]], ma sa sede de su guvernu est [[Cotonou]]. Est istadu membru de su [[ECOWAS]].
== Istòria ==
Su regnu Africanu de su ''Dahomey'' at tentu orìgine in Benìn. In su de 16 sèculos su regnu, guvernadu dae unu ''Oba'', s'isterriat ultres is atuales làcanas, ammuntende una parte manna de s'Àfrica otzidentale. Fiat fortemente tzentralizadu e aiat istabilidu relatziones cumertziales fundadas in sa [[Iscravidade|trata de sos iscraos]] cun is europeos, in piessignu cun is [[Impèriu portughesu|colonizadores portughesos]] e [[Impèriu coloniale Olandesu|olandesos]] lòmpidos in ie a acabi de su de 15 sèculos.
In su de 18 sèculos, su Dahomey aiat incumentzadu a s'iscontzare, dende tando sa possibilidade a is [[Impèriu coloniale frantzesu|frantzesos]] de pigare su controllu de s'àrea in su [[1892]]. In su [[1899]], su territòriu fiat intradu a fàghere parte de sa colònia de s'[[Àfrica Otzidentale Frantzesa]], ancora cun su nùmene de Dahomey. In su [[1958]], ddi fiat garantida s'autonomia che a ''Repùblica de su Dahomey'', e sa prena indipendèntzia at fatu in su [[1960]].
S'indipendèntzia fiat sighida dae unu perìodu trumentadu, e fiant acontèssidos golpes medas e càmbios de regìmene in antis chi su controllu de su pòdere esseret pigadu dae [[Mathieu Kérékou]], in su [[1972]]. Issu at istabilidu unu regìmene de tipu [[Marxismu|marxista]], e in su [[1975]] su paisu fiat torradu a numenare ''Repùblica Populare de su Benìn''. Su regìmene de sa Repùblica Populare de su Benìn aiat padèssidu mudàntzias importantes durante s'esistèntzia sua: unu perìodu breve de natzionalismu (1972-1974); una fase sotzialista (1974-1982); e una fase de abertura cara a is paisos otzidentales e su liberalismu econòmicu (1982-1990). In su [[1974]], suta de s'influssu de is giòvanos rivolutzionàrios su guvernu aiat printzipiadu unu programma sotzialista de nazionalizatzione de is setores istratègicos de s'economia, sa reforma de su sistema educativu, sa criatzione de cooperativas agrìculas e de istruturas de guvernu locale noas, e una campagna pro irraighinare is "fortzas feudales", contende su tribalismu. A sa fine de is annos otanta, Kérékou at abbandonadu su marxismu e at incumentzadu una transitzione dae su sotzialismu a su capitalismu. Fiat bìnchidu in is eletziones de su [[1991]], ma est torradu a su pòdere cun su votu de su [[1996]]. Dae su 2006 su presidente elègidu est [[Yayi Boni]]. Is ùrtimas eletziones presidentziales sunt acontèssidas su 13 martzu 2011, e ant bidu sa cunfirma torra de Yayi Boni.
==Àteros progetos==
{{commons|Category:Benin|Benìn}}
{{Template:Àfrica}}
[[Categoria:Geografia]]
[[Categoria:Natziones de s'Africa]]
| |||