Tisichèntzia: diferèntzias tra is versiones

Cunsiderada gia dae sa metade de [[su de 20 sèculos]] una maladia grae, invalidante e a sa longa mortale candu non prontu diagnosticada e curada, devènnida oe in is paisos otzidentales prus fàtzile de diagnosticare e curare, sa tisichèntzia atacat pro s'in prus is [[Prumone|purmones]] ([[tisichèntzia purmonare]]), ma podet corfire fintzas unas àteras partes de su corpus ([[tisichèntzia extrapurmonare|tisichèntzia extraprumonare]]). Si trasmitet pro bia aèrea pro mèdiu de istiddieddos de [[salia]] emìtidas cun su [[tusse]] sicu.<ref name=AP>{{Tzita publicatzione |autore=Konstantinos A |annu=2010 |tìtulu=Testing for tuberculosis |torrada a bìere=Australian Prescriber |volùmene=33 |nùmeru=1 |pp=12–18 |url=http://www.australianprescriber.com/magazine/33/1/12/18/ |urlmorto=ei |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20100804052035/http://www.australianprescriber.com/magazine/33/1/12/18 |dataarchivio=4 austu 2010 }}</ref> Sa majoria de is infetziones chi corfint is èsseres umanos resurtat èssere asintomàticas, est a nàrrere si tenet un'infetzione latente. Su de deghe unu de is infetziones latentes a segus progredit in maladia ativa, chi, chi non tratada, ochit prus de su 50% de is persones infetasinfetadas.

Is [[sìntomu|sìntomos]] clàssicos sunt unu tùssiu crònicu cun [[ispudu]] rigadu de [[sàmbene]], [[calentura]] a raru arta, [[sudoramentu]] a de note e pèrdida de pesu. S'infetzione de unos àteros òrganos pròvocat un'ampra variedad[variedade de sìntomos. Sa [[diàgnosi]] si basat subra s'esàmene [[radiologia|radiològicu]] (comunemente una radiografia de su [[toratze]]), una proa cutànea a sa [[tubercolina]], esàmenes de su sàmbene e s'esàmene microscòpicu e [[coltura]] microbiològica de is flùidos corpòreos. Su tratamentu est difìtzile e recheretrechedet s'assuntzione[ de [[antibiòticu|antibiòticos]] mùltiplos pro longu tempus. Sa [[resistèntzia a is antibiòticos]] est unu problema chi creschet afrontendein asu tratamentu de sa maladia. Sa preventzione si basat subra programmas de ''[[screening]]'' e de [[vatzinu|vatzinatzione]] cun su [[batzillu de Calmette-Guérin]].

Si cunsiderat chi su tres unu de sa populatzione mundiale siat istadu infetadu cun ''M. tuberculosis'',<ref name="WHO2004data">{{Tzita web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs104/en/index.html|tìtulu=Tuberculosis Fact sheet N°104|editore=[[WHO|World Health Organization]]|datat=santandria 2010|atzessu=26 trìulas 2011}}</ref><ref>{{Tzita publicatzione |autore=Jasmer RM, Nahid P, Hopewell PC |tìtulu=Clinical practice. Latent tuberculosis infection |torrada a bìere=N. Engl. J. Med. |volùmene=347 |nùmeru=23 |pp=1860–6 |annu=2002 |pmid=12466511 |doi=10.1056/NEJMcp021045 |url=http://jasoncartermd.com/resources/pdf/Latent%20TB%20Infection.pdf}}, which cites {{Tzita publicatzione |autore=Dolin PJ, Raviglione MC, Kochi A |tìtulu=Global tuberculosis incidence and mortality during 1990-2000 |torrada a bìere= Bull World Health Organ |volùmene=72 |nùmeru=2 |pp=213–20 |annu=1994|pmid=8205640 |pmc=2486541}}</ref> e infetziones noas acontessent a unu ritmu de agiomai unu a su segundu.<ref name=WHO2004data/> In su 2007 bi fiant unos 13,7 milliones de casos crònicos ativos<ref name=WHO2009-Epidemiology>{{Tzita libru |tìtulu=Global tuberculosis control: epidemiology, strategy, financing |autore=[[WHO|World Health Organization]] |annu=2009 |isbn=978-92-4-156380-2 |aende·lu cumprèndidu=Epidemiology|urlcapitolo=http://who.int/entity/tb/publications/global_report/2009/pdf/chapter1.pdf |atzessu=12 santandria 2009 |pàginas=6–33}}</ref> e in su 2010 8,8 milliones de noos casos e 1,45 milliones de mortes, mescamente in sos [[paisos in bia de isvilupu]].<ref name=WHO2011>{{Tzita web|tìtulu=The sixteenth global report on tuberculosis|url=http://www.who.int/tb/publications/global_report/2011/gtbr11_executive_summary.pdf|annu=2011|urlmorto=ei|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20120906223650/http://www.who.int/tb/publications/global_report/2011/gtbr11_executive_summary.pdf|dataarchivio=6 cabudanni 2012}}</ref> Su nùmeru assolutu de casos de tisichèntzia est in abasciamentu dae su 2006 e su nùmeru de is casos noos dae su 2002.<ref name=WHO2011/> Annotamala, is populatziones de sos paisos in bia de isvilupu cuntraent sa tisichèntzia prus a discansu, ca tenent a s'ispissu unu sistema immunitàriu prus cumpromìtidu pro neghe de is artos tassos de [[AIDS]].<ref name=Lancet11>{{Tzita publicatzione|sambenadu=Lawn|nùmene=SD|coautores=Zumla, A SOS|tìtulu=Tuberculosis|torrada a bìere=Lancet|data=2 trìulas 2011|volùmene=378|nùmeru=9785|pp=57–72|pmid=21420161|doi=10.1016/S0140-6736(10)62173-3}}</ref> Sa partzidura de sa tisichèntzia no est uniforme in totu su mundu, unu 80% de sa populatzione residente in medas paisos [[asiàAsia|asiàticos]]ticos e [[africa]]nos resurtat positiva in is proas ade sa tubercolina, mentras isceti su 5-10% de sa populatzione de is [[Istados Unidos]] nd'est malàida.<ref name=Robbins/>