Saint-Pierre e Miquelon: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Lìnia 2:
[[File:Flag of Saint-Pierre and Miquelon.svg|thumb|297x297px|Bandera]]
[[File:Map Saint Pierre et Miquelon.svg|thumb|296x296px|Mapa de s'artzipèlagu]]
'''Saint-Pierre e Miquelon''' (in [[frantzesu]] ''Saint-Pierre-et-Miquelon'', in [[limba basca|bascu]] ''Saint-Pierre eta Mikelune'', in [[limba brètone|brètone]] ''Sant-Pêr-har-Mìkelon''), est una [[Colletividades ultramarinas de Frantza|colletividade ultramarina de Frantza]]. Est costiuida de unu grupu de deghessete ìsulas montosas postas in s'[[otzèanu Atlànticu]] a sud de [[Terranoa]]. S'ìsula prus istèrrida est s'ìsula de [[Miquelon (ìsula)|Miquelon]] (216 km²), istesiada dae s'ìsula de [[Saint-Pierre (ìsula)|Saint-Pierre]] (26 km²) dae s'[[istrintu de La Baie]].
== Geografia ==
Postu a illargu de sa costera otzidentale de sa penìsula de Burin in s'ìsula de [[Terranoa (ìsula)|Terranoa]], s'artzipèlagu de Saint Pierre e Miquelon est cumpostu de oto ìsulas (pro unu totale de 242 <abbr>km²) de chi petzi duas funt populadas.</abbr><ref>{{Tzita web|url=https://www.iedom.fr/IMG/pdf/ra2010_st-pierre-et-miquelon.pdf|tìtulu=SAINT-PIERRE2010 SAINT-PIERRE-ET-MIQUELON
ET-MIQUELON}}</ref> <abbr><abbr>Is ìsulas sunt susetotus de roca, cun costeras percossosas
Saint Pierre and Miquelon}}</ref>
''[[Miquelon-Langlade]]'', s'ìsula prus manna, si partzit de fatu in duas ìsulas; s'ìsula de Miquelon (fintzas narada ''Grande Miquelon'', 110 chilòmetros cuadrados) est unida a s'ìsula de Langlade (''Petite Miquelon'', 91 chilòmetros cuadrados) dae sa ''Dune de Langlade'' (fintzas naradu ''Istmu de Langlade''), una tula de arena longa unos 10 km.<ref>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20121105204040/http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=ip1178®_id=0#encadre1|tìtulu=Le recensement de la population à Saint-Pierre-et-Miquelon en 2006}}</ref> Una temporada manna ddas aiat ischirriadas in su [[sèculu XVIII]], faghende·nde duas ìsulas a berus durante medas de deghes de annos, in antis chi is currentadas diant torrare a fraigare s'istmu.<ref>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20121019161650/http://www.insee.fr/fr/ffc/docs_ffc/IP731.PDF|tìtulu=Le recensement de la population
à Saint-Pierre-et-Miquelon}}</ref> ''Morne de la Grande Montagne'', su puntu prus artu de su territòriu, arribbat a 240m e s'agatat in Grande Miquelon.<ref>{{Tzita web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/saint-pierre-and-miquelon/|tìtulu=Explore All Countries -
Saint Pierre and Miquelon}}</ref>
S'ìsula de ''[[Saint Pierre (ìsula)|Saint Pierre]]'', cun istèrrida prus minore, 26 chilòmetros cuadrados, est sa prus populada e su tzentru de cummèrtzios e de s'amministratzione de s'artzipèlagu. S'àeroportu de Saint Pierre est in atividade dae su 1999 e achipagiadu pro bolos a raju-longu dae [[Frantza]].<ref>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20121105204040/http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=ip1178®_id=0#encadre1|tìtulu=Le recensement de la population à Saint-Pierre-et-Miquelon en 2006}}</ref>
Una de tres ìsulas, in tempus coladu populada, est ''[[Île-aux-Marins]]'', connota che a ''Île-aux-Chiens'' fintzas a su
à Saint-Pierre-et-Miquelon}}</ref> Àteras ìsulas printzipales sunt ''[[Grand Colombier]]'', ''[[Île aux Vainqueurs]]'', e [[Île aux Pigeons.|''Île aux Pigeons''.]]
==Istòria==
Dae cumintzos de su de 17 sèculos, s'artzipèlagu de St-Pierre-et-Miquelon at serbidu de base pro sa pisca istajonale de su [[merlutzu]] pro [[Normandia|normannos]] e [[Bretagna (regione istòrica)|brètones]], e pro sa cassa de sa [[balena]], acumprida dae baleneris bascos. Su matessi nùmene de s'ìsula de Miquelon est de orìgine basca, derivadu dae s'antropònimu ''Mikel''<ref>{{Tzita web|url=http://www.buber.net/Basque/Features/GuestColumns/mc060430.php|tìtulu=The Basques of Saint Pierre and Miquelon}}</ref>, giai
Noantimes, sa prima esploratzione ufitziae fiat istada sa de su
In su de 18 sèculos,
Su [[Tratadu de Amiens]] de su [[1802]]
The Liberation of Saint Pierre and Miquelon}}</ref>. Sa Frantza aiat torradu però a ddu pèrdere s'annu a sighire durante
Tocat a isetare fintzas a sa restauratzione de [[Luisi XVIII]] pro chi s'ùrtima reconchista de Saint-Pierre e Miquelon esseret definitiva. Aici, in su mese de làmpadas de su [[1816]],
Durante sa segunda metade de su de 19 sèculos, s'artzipèlagu de Saint-Pierre et Miquelon aiat connotu una impèllida econòmica importante gràtzias a sa pisca de su [[merlutzu]].
Durante sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Guerra Mundiale]], su [[Canada|Cànada]] aiat
The Liberation of Saint Pierre and Miquelon}}</ref> Saint-Pierre et Miquelon
S'artzipèlagu est divenidu unu territòriu ultramarinu (TOM) in su [[1946]], e a pustis, in su [[1976]], [[Dipartimentos e regiones ultramarinos de Frantza|dipartimentu ultramarinu]] (DOM), in antis de otènnere s'istatus atuale peri sa lege n° 85-595 de 11 de làmpadas de su [[1985]], acabadu dae sos disponimentos de sa revisione costitutzionale de 28 de martzu de su [[2003]], chi at
== Economia ==
Is bividores si sunt bìvidos traditzionalmente de sa pisca praticada a illargu de sa costa de [[Terranoa (ìsula)|Terranoa]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/saint-pierre-and-miquelon/|tìtulu=Explore All Countries -
Saint Pierre and Miquelon}}</ref> Su clima, su territòriu pagu istèrridu e fintzas pagu saliosu no ant favorèssidu sa messaria.<ref>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20120522153035/http://www.outre-mer.gouv.fr/?economie-saint-pierre-et-miquelon.html|tìtulu=Economie – L'Outre-Mer}}</ref> Dae su [[1992]] s'economia de su pische est bivende unu declinu lestru, fintzas pro neghe de is lìmites de pisca impostos dae su guvernu [[Canada|canadesu]].<ref>{{Tzita web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/crossing_continents/4781886.stm|tìtulu=French islands bid for oil-rich sea}}</ref> Pro su benidore sa [[Colletividades ultramarinas de Frantza|colletividade ultramarina]] est imbestende in su [[turismu]] e in s'[[acuacultura]], ma fintzas galu in una pisca prus diversificada<ref>{{Tzita web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/saint-pierre-and-miquelon/|tìtulu=Explore All Countries - Saint Pierre and Miquelon}}</ref>. In paris tempus si faghent esploratziones pro agatare setziduras de [[petròliu]] e gasu de bogare.<ref>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20121105204040/http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=ip1178®_id=0#encadre1|tìtulu=Le recensement de la population à Saint-Pierre-et-Miquelon en 2006}}</ref>
==Demografia==
[[File:Cathedral of St Pierre and Miquelon.jpg|thumb|249x249px|Sa seu de Saint-Pierre e Miquelon, intitulada a [[Santu Pedru|Pedru apòstolu]]]]
Sa populatzione de Saint-Pierre e Miquelon arribat a 6.274 bividores.
archipelago, North America}}</ref>
== Istatus amministrativu ==
S'artzipèlagu de Saint-Pierre-et-Miquelon est una
Su [[Limba frantzesa|frantzesu]] est s'ùnica limba reconnota e recherida pro is servìtzios ufitziales: sende gasi, una bona parte de sa populatzione (2011) dimustrat unu connoschimentu bonu, chi no òtimu, fintzas de s'[[Limba inglesa|inglesu]],<ref>{{Tzita libru|tìtulu=Language in Canada|annu=1998|editore=Cambridge University Press}}</ref> sende fintzas ca is turistas e visitadores americanos e canadesos non-
Saint-Pierre-et-Miquelon non faghet parte de s'[[Unione Europea]], a diferèntzia de is [[Regione ultraperifèrica|regiones ultraperifèricas frantzesas]] reconnotas dae su [[tratadu de Amsterdam de su 1997]]. S'istatus suo, in respetu a s'UE, est su de [[paisu e territòriu ultramarinu]] (PTOM).
Is bividores de St-Pierre-et-Miquelon
Comente in is regiones frantzesas, sa moneda ufitziale adotada est s'[[Èuru|èuro]] dae su [[1999]] (in antis fiat istadu su [[francu CFA]] fintzas a su [[1973]], remplasadu a coa dae su [[francu frantzesu]]).<ref>{{Tzita web|url=https://www.banque-france.fr/sites/default/files/media/2017/02/21/bulletin-de-la-banque-de-france_186_2011.pdf|tìtulu=L’outre-mer français et l’euro}}</ref>
|