Tonara: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
Bibliografia dae "Biddas de sa provìntzia de Nùgoro" o versiones imprentadas diferentes de sos matessi libros |
||
Lìnia 34:
Su nùmene Tonara est antigu meda e fortzis benit dae su gorropu de carcare de su Toni, o fortzis dae una paràula acàdica chi inditat sas funtanas (chi sunt medas in Tonara).
Segundu [[Max Leopold Wagner|M.L. Wagner]] su nùmene de sa bidda est collegadu a sa paràula ''tóneri'' chi indicat is montes bicudos, a forma de conu, de tipu dolomìticu, tìpicos de sa zona. Segundu [[Massimo Pittau|M. Pittau]] puru benit dae sa paràula [[Limba nuraghesa|nuràgica]] ''tòn(n)i'', ''tòn(n)eri'', ''tòn(n)iri'' “istrampu dolomìticu tuvucu e percossosu”. Oe in die sa paràula ''toni'' si narat in tonaresu comente sinònimu de ispèrrumu e ispèntumu.<ref>{{Tzita web|url=https://digilander.libero.it/cittatonara/ilpaese/centroabitato/rupi.htm|tìtulu=Le Rupi di Tonara|sambenadu=Pittau|nùmene=Massimo|wkautore=Massimo Pittau|situ=digilander.libero.it|atzessu=2021-12-30}}</ref>
== Su sartu ==
Lìnia 46:
Tonara comente la connoschimus immoe est dividida in tres riones antigos: Arasulè, su prus mannu pro bividores e tirada, Toneri chi cunservat galu domos antigas comente sa "Domo de is Porru" e Teliseri (o Taliseri) su prus piticu. S'ùrtimu rione, su Pranu, fiat fraigadu in su 1900.
== S'istòria ==
Su sinnu prus antigu de sa presèntzia de s’òmine sunt sas [[Domus de Janas|domos de janas]] de ''Is Forreddos'' ("forreddu" est "domo de gianas" in tonaresu), ipogeos de su de IV-III millènnios in antis de [[Gesùs|Cristu]], intre sa fine de su [[Neolìticu]] e su cumintzu de s’edade de is metallos, iscavados, mesurados e descritos dae Taramelli in su 1911, e sa losa in sa ruta de ''Pitzu 'e''<ref>{{Tzita web|url=https://www.regione.sardegna.it/documenti/1_374_20120216133617.pdf|tìtulu=Programma del carnevale 2012|atzessu=2021-12-30}}</ref> ''Toni''. De s'[[Tziviltade nuraghesa|època nuràgica]] bi sunt petzi is restos de unu [[nuraghe]] in sa zona de ''Brunneu su Nuratze'' e de su [[Sardigna e Còrsica|tempus de is romanos]] si sunt agatados repertos in sas zonas de ''Matalà'', ''Pedras Lobadas, Su Murmù e Tonai''. Semper in Tonara s'agatant sas ruinas de una antiga bidda de su [[Tziviltade nuraghesa|perìodu nuràgicu]] in ''Idda intr'Errios'', ''Tracullau'', ''Trocheri'' e ''Gonnalè''.
In tempus [[Edade mèdia|medievale]] sa bidda fiat parte de su [[Judicadu de Arbaree|Giuigadu de Arborea]]. In su Seschentos is abitantes de sa bidda de Ispasulè comintzant a si nche tramudare a Arasulè, chi oe in die est unu de is trighìngios de Tonara, agiuende sa bidda a crèschere siat in populatzione siat in economia. A fine de s’Otighentos sa bidda tenet prus de 2500 abitantes. Sunt sos annos chi arriba! sa ferrovia, cun su fràigu de su ponte de Su Sammucu, chi favoresset su collegamentu de Tonara cun àteras zonas de s’ìsula e ponet su fundamentu pro s'isvilupu de atividades noas ligadas a sa produtzione e a su cummèrtziu.
Lìnia 93:
Is versos suos prus famados sunt forsis is de “A Nanni Sulis”, poesia connota comente: Nanneddu meu.
== Riferimentos ==
<references />
== Bibliografia ==
* {{Tzita libru|nùmene=Austinu|sambenadu=Sanna|tìtulu=Biddas de sa provìntzia de Nùgoro|annu=2014|editore=Ufìtziu Limba Sarda de sa Provìntzia de Nùgoro|pp=107-108|capìtulu=Tonara}}
*{{Tzita libru|nùmene=Max Leopold|sambenadu=Wagner|wkautore=Max Leopold Wagner|curadore=Giulio Paulis|tìtulu=La lingua sarda: storia, spirito e forma|data=1997|editore=[[Ilisso (domo editora)|Ilisso]]|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=41956733|ISBN=978-88-85098-58-9|SBN=IT\ICCU\CAG\0041955}}
*{{Tzita libru|nùmene=Pier Luigi|sambenadu=La Croce|tìtulu=Limbas de mesania: vocabolariu sardu-italianu, italianu-sardu : modos de narrere e atteras curiosidades e regulas de su foeddare de Tonara|data=2009|editore=PTM|tzitade=Mogoro|limba=sc,it|OCLC=489086895|ISBN=978-88-87393-64-4}}
*{{Tzita libru|nùmene=Antonio|sambenadu=Taramelli|tìtulu=Scavi e scoperte 1911-1917|collana=Sardegna archeologica reprints|data=1983|editore=[[Carlo Delfino editore]]|tzitade=Tàtari|limba=it|pp=49-51|OCLC=314231859}}
== Àteros progetos ==
| |||