Butiru
Su butiru est sa parte rassa de su late, separada dae su soru e cundensada. Su resurtadu de su protzedimentu est un'emursione, mescamente de aba, in ue resurtant dissòrvidos tzùcaros e proteìnas, in sas rassuras, ch'in sa fase fruida cristallizant in parte. Est chistione de unu fruidu cun puntu de amoddamentu probianu a sa temperadura ambiente, de assempru sòlidu e cunsistèntzia modde cun unu colore bariàvile dae arbu làtinu finas a grogu forte, bogadu dae sa parte lipìdiga de su late de diferentes animales peri inversura de sa mantega e fermentadura eventuale, in sa tradissione europea continentale, o salidura, in sos paìsos angrosàssones. Est impreadu de cunfetu e in sa coghina, in manera assimizadora a sos ozos bezetales e a s'istrutu. A bandas de s'impreu alimentàriu, s'utilizat comente ingrediente in cosmètigos, meigamentos e inrassadores.
In sos crimas temperados, cun temperadura ambiente, su butiru est modde ca gràssias a unu puntu de fusione incrùdidu intre 28 e 33°C s'issorvit cun fazilidade.
Avesarmente, est de colore grogu ammitalladu, e podet bariare dae grogu intensivu a belle arbu. Orientativamente, pro su chi pertocat su produtu naturale e in sas produiduras chi derivant dae late de animales e alimentadura frisca, est arbu a s'ierru e prus grogu a s'istiu, pro more de sa cunseghèntzia diferente de arteraduras, de s'asseonzu finas a s'aumentu eventuale de sa càrriga batèriga retzida, pro neghe de unu perìodu de tempus relativamente longu barigadu intre sa murghidura e sa butiradura, in prus de custu podet esser coloradu in modu artifitziale cun carotenu e àteras sustàntzias. Su colore arbu, intames, si podet torrare a lograre peri protzedimentos industriales de refusione.
Cunforme a sa leze italiana (L 202/83), sa numenadura sena azetivos de “butiru” est reservada a su produtu logradu dae sa crema bogada dae su late de baga e a su produtu logradu peri su soru de late de baga e non podet cuntenner rassuras diferentes annantas; b'at bariedades de butiru de àteras orìzines. Su butiru de bùfala (Bubalus Bubalis), pro narrer, est unu produtu tìpigu campanu, su butiru de yak (Bos grunniens) est un'ingrediente tradissionale de pratos e bufaduras tibetanas, che sa tsampa, e s'annanghet a su te custuituende sa bufadura printzipale de su paìsu, su butiru de cabra est galu como unu produtu de tradissione arpesa.