Barbàgia

Àrea montana e regione istòrica de sa Sardigna
(Reindiritzadu dae Barbagia)


Articulu in nugoresu

Sa Barbàza o Barbàgia (in italianu Barbagia) est una rezòne istòrica de sa Sardinna chi cumprèndet sa sa de Nùgoro, sa de Ollolai, sa de Brevìe, sa de Seulu, su Mandrolisai (Barbagia 'e Mandrolisai) e s'Ozastra (Barbagia Trigònia). Sa Barbagia si isterret pèri un'area de unos 1.300 km² e chin 120.000 bividores.

Supramonte de Ulìana - Punta Corrasi

Istoria modìfica

Sos barbaritzinos benint pro su prus dae sas populassiones prenuraghesas e nuraghesas de su millenniu de IV a.C. Sos punicos non bi la ant mai fata a bincher sos muntagninos de sa Sardinna tzentrale e setentrionale. Bi aìat, prusaprestu, carchi raportu de cummertziu e cunviventzia. Fintzas sos romanos ant tentu problemas in cughe, chin sos Balares, Cossos e Ilienses chi fachìant resistentzia e bardana a su populu invasore: a custos sos romanos los ant mutios Civitates Barbariae e, a pustis in edade imperiale e vandalica, Barbaricini.

 
Gennargentu - Genna Orisa

Tando, est làdinu e craru chi su toponimu "Barbagia" benzat dae su latinu Barbaria, chin sa matessi radichina etimologica de su faveddu Barberìa pro inditare sa costera berbera. S'assimizatzione a su latinu in Sardinna fit a bellu a bellu e sos romanos bi aìant fatu bènner e accudire zente italica, chi dìat àer biviu in sa terra propria de cussa nuraghesa. De importu fit pèri s'arrolamentu de sardos in s'esertzitu imperiale, comente a sos mertzenarjos o sordados in cohortes pretzisas.

Ja pacu in antis chi s'Imperiu Romanu de Otzidente fit rutu in disgrassia, in su 476, sa Sardinna si la aìant leada sos Vandalos, tribù barbarica chi, a pustis de aer conchistau s'Africa Romana in sos annos 430, aìat fatu una frota potente picandesi sas isulas de su Mediterraneu otzidentale. Su dominiu vandalicu in Sardinna est addurau fintzas a su 534, cando Justinianu I, imperadore de Oriente, fit resessiu a torrare a conchistare s'isula pro s'Imperiu Romanu de Oriente.

Sas fontes istoricas chi nos abbarrant de cussu tempus sunt de Procopiu e sas 39 literas de Papa Gregoriu I (590-604). Dae sas literas de su papa semus a connoschentzia de "duas" Sardinnas chi biviant a modu diferente: una latinitzada e cristiana (cussa de sos Provinciales), s'atera (sa Gens Barbaricina) abarrande pagana, sichinde su cultu nuraghesu e gubernada dae Ospitone.

Pro mediu de sa diplomatzia, in s'istiu de su 594 bizantinos e sardos barbaritzinos fint crompios a unu accordu chi bidìat, tra sas atteras cosas, su cunvertimentu de totus sos sardos in ibe a su cristianesimu. Pro evanzelizare a fundu sa Sardinna e sa Còssiga, Gregoriu Mannu aìat intregadu sas duas isulas a sos Benedetinos, chi bi ant abbarrau pro totu s'edade de mesu.

Sa Barbagia si la aìant partida, dae su seculu de IX a cussu de XV d.C, sos bator judicados sardos de Torres, Gallura, Arbaree e Calaris.

Natura de su locu modìfica

In sa Barbagia si podent atzapare rocas de granitu e fortilesas de su Gennargentu, si podet andare dae sos montes de Ulìana a sa badde de su Tzedrinu, fìntzas a sos masones de Seui e Ollolai. Sunt meda difùndios e ricos de animales sos padentes de eliche, chiniperu, tassu e cherchizola.