Revisione de is 18:55, 23 Làm 2015 modìfica Mattafalluga (cuntierra \| contributziones) 10,259 edits Pàgina creada cun '{{Variant\|LSC}}Sa '''gherra frida''', o '''gherra frita''' (in inglesu: ''Cold War''; in russu: ''холодная война'') est sa deno…'		Revisione de is 19:05, 23 Làm 2015 modìfica annulla Mattafalluga (cuntierra \| contributziones) 10,259 edits No edit summary Eticheta: Visual edit Càmbiu in antis →
Lìnia 1: {{Variant\|LSC}} {{Variant\|LSC}}Sa '''gherra frida''', o '''gherra frita''' (in [[limba inglesa\|inglesu]]: ''Cold War''; in [[limba russa\|russu]]: ''холодная война'') est sa denominatzione dada a unu perìodu istòricu de tensiones e contraposiduras ideològicas intre is duas subra-potèntzias de [[USA\|Istados Aunidos de Amèrica]] (o USA) e [[Unione Sovietica\|Unione de is Repùblicas Sotzialistas Sovièticas]] (o URSS) e prus generalmente contra s'impare de règimenes comunistas.▼ [[File:Cold War Map 1980.svg\|thumb\|280x280px\|Mapa de is àreas de influèntzia in su 1980]] [[File:Cold war europe military alliances map en.png\|thumb\|287x287px\|Alliàntzias militares in Europa intre 1949 e 1989]] ▲~~{{Variant\|LSC}}~~Sa '''gherra frida''', o '''gherra frita''' (in [[limba inglesa\|inglesu]]: ''Cold War''; in [[limba russa\|russu]]: ''холодная война'') est sa denominatzione dada a unu perìodu istòricu de tensiones e contraposiduras ideològicas intre is duas subra-potèntzias de [[USA\|Istados Aunidos de Amèrica]] (o USA) e [[Unione Sovietica\|Unione de is Repùblicas Sotzialistas Sovièticas]] (o URSS) e prus generalmente contra s'impare de règimenes comunistas. Sa gherra frida at tentu inghitzu in su 1947 e fine in su 1989, annu de sa ruta de su [[Muru de Berlino\|muru de Berlinu]] e de is règimenes comunistas de su [[~~patu~~Patu de ~~Varsàvia~~Varsavia\|blocu orientale]] o, segundu una àtera bisura, s'acabu de sa gherra frida currespondet a sa ruta de s'[[Unione Sovietica\|Unione Soviètica]] e a s'iscontzu de su [[Patu de Varsavia\|patu de Varsàvia]] in su 1991. In realidade, is primas sìnnias de tensiones intre s'una e s'àtera parte si podent faghere torrare a is primos acòrdios intre is potèntzias binchidoras de sa [[segunda gherra mundiale]], chi non fintzas a sa costitutzione de s'[[Unione Soviètica]], duncas a s'acabu de sa [[prima gherra mundiale]]. Sa criatzione de su faeddu ''cold war'' (gherra frida) est intames dèpida a s'iscritore [[Inghilterra\|inglesu]] [[George Orwell]]. Torradu a nàrrere dae su polìticu americanu [[Bernard Baruch], si fiat pois fatu meda populare in pagu tempus gràtzias a su contributu de su giornalista [[Walter Lippman]]. S'[[ossimoru]] ''gherra frida'', est chircadu pro pònnere resartu a su fatu chi no esseret una gherra in su sensu istrintu de su faeddu, ma unu cunfrontu chentza acaradura armada dereta. Su chi dda caraterizaiat fiat intames sa cursa a is armamentos nucleares e unu echilìbriu de terrore, dadu dae s'istadu costante de instabilidade. S'evolutzione chi at tentu at bidu isvilupende formas de cuntrollu pare·pare pro mèdiu de ispionàgiu, atziones secretas, [[propaganda]], fintzas a sa cumpetitzione tecnològica in s'àmbitu de sa cunchista de s'ispàtziu o de is resurtados in s'isport. [[File:US and USSR nuclear stockpiles.svg\|thumb\|277x277px\|Nùmeru de sas concas nucleàres de ambas sa subra-potèntzias. Annoditzare sa creschina dae su 1960 a in antis]] Suta influèntzia e, fatuvatu, interventos diretos de s'una o de s'àtera potèntzia, sunt istados abertos cunflitos importantes chi ant fatu vìtimas numerosas intre tziviles e militares, comente in sa [[gherra de Corea]], sa [[gherra de Indotzina]], sa [[gherra de su Vietnam]], sa [[gherra in Afghanistan]]. Is [[Istados Unidos de Amèrica\|Istados Aunidos]] ant tentu pòdere de cuntrollu mescamente subra is istados de su [[Amèrica\|cuntinente americanu]], in ue ant tentu rolu de importu in s'iscontzu de guvernos, ruta e costitutzione de règimenes autoritàrios (foras de [[Cuba]], dae su 1962 suta ròdia soviètica). [[Unione Sovietica\|Unione Soviètica]] e [[Tzina]], is potèntzias comunistas majores, ant tentu lucuru dae sa [[decolonizatzione]] in s'[[Àfrica]] e su sud-estu [[~~Àsia~~Asia\|asiàticu]]. S'[[Europa]] s'agataiat intames ispartzida intre sa ròdia de is Istados Aunidos, chi teniat pòdere subra su chirru otzidentale, e sa ròdia de s'[[Unione Sovietica\|Unione Soviètica]], subra s'orientale. Àteros istados ant intames mantentu posidura intermèdia intre is duos blocos, formende pro una tzerta iscurta de tempus su movimentu de is istados non-alliniados, chi proclamende sa neutralidade, giogaiant subra is rivalidades intre is blocos pro otènnere cuntzessiones bàrias. Est su casu de [[Ìndia]], [[Egitu]] e [[Iugoslàvia\|Jugoslàvia]].

Gherra frida: diferèntzias tra is versiones