Judicadu de Torres: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Lìnia 55:
Sa figura sua est istada como torrada a valutare, impare a sa de su fìgiu Orgodor e da sorre Giorga. [[Torchitor Barisone I de Lacon-Gunale|Torchitor Barisone I]] aiat fatu istabilire sos paras [[Benedettinos|benedetinos]] de [[Montecassino]] in Santu Antiogu de Bisarcio. [[Marianu I di Torres|Marianu I de Lacon-Gunale]] aiat favoressidu sa tramudàntzia de mercaderis pisanos fintzas in memòria de s'impinnu de [[Repùblica marinera de Pisa|Pisa]] in sa liberatzione dae sos moros de su [[1044]].
Cun Costantine I su giuigadu aiat sighidu una polìtica in echilìbriu intre [[Repùblica de Pisa|Pisa]] e [[Repùblica
Cando Pisa aiat organizadu una ispeditzione militare pro sa conchista de sas [[ìsulas Baleares]], Costantine I aiat fatu partire su figiastru Saltaru chi, torradu gloriosu, fiat poderadu dae sa potente famìllia Athen pro sighire a Costantine in logu de Gunnare, fìgiu legìtimu de su giuighe. A sa morte de Costantine fiat comintzada una perrica pro sa sutzessione, ma sa [[Corona de Logu]] aiat desinniadu giuighe a Gunnare, chi fiat mandadu a [[Pisa]] dae su tutore Itocor Cambedda.<ref>Ortu, p. 26</ref>
=== Gunnare II, su giuighe crosadu ===
Gunnare II a edade manna fiat torradu dae Pisa cun s'apògiu militare pisanu e una flota de bator galeas. Sos Athen si fiant arrocados in sos territòrios meridionales de su giuigadu chene abandonare sos propòsitos de lu dominare. Gunnare aiat tando fatu edificare in su 1127 su casteddu de Costera, gràtzias a chi aiat derrotadu sos Athen, sos subrabìvidos de sos cales aiat fatu fàghere a rogos in sa [[Santu Nicolau de Truddas|crèsia de Santu Nicolau de Truddas]]. Gunnare II aiat cogiuadu sa pisana Maria degli Ebràici e aiat cuntzèdidu a sos mercaderis de sa repùblica sovventziones mannas, tales de intzullare sa desania de [[Repùblica
Gunnare aiat pigadu parte a sa [[segunda Crosada]], impare a su piscamu de Sorres, unos cantos nòbiles sardos e unu cavalleri templare, de chie est fentomadu su nùmene, ''magister curiae Robertu Turonensis'' o ''de Tours''. Diventadu amigu de santu [[Bernardu de Chiaravalle|Bernadu dae Clairvaux]] (unu de sos fundadores istòricos de s'[[ordine tzistertzense]] e sustenidore de su de sos [[Templares]]) fiat mòvidu a [[Montecassino]] sende chi su babu si portaiat meda bene cun sos mòngios benedetinos de chie aiat fevoressidu s'istabilida e sa fiàntzia de unos cantos monastèrios in [[Anglona]] e in su turritanu. Torradu a atobiare [[Santu Bernardu]] un'àtera borta, fiat abarradu dae issu aici influentzadu chi aiat detzìdidu de abandonare totu, in su 1154, e abdicare in favore de su fìgiu Barisone, pro si fàghere mòngiu tziztertzense in [[Clairvaux]] in ue fiat mortu, interradu e cunsideradu biadu (''beatus Pius Gumurus)'' de s'ordine monàsticu''.<ref>AA. VV., p. 41</ref>''
Lìnia 75:
=== Costantine II ===
Costantine II aiat sighidu cun resinnu mannu s'òpera anti-pisana de su babbu, de manera però de s'inimigare sa [[Creja|Crèsia]] chi, a pustis de una istrutòria summària fata de s'archibiscamu de Pisa - mandadu dae su Paba - dd'aiat iscominigadu. Cogiuada una femina a nùmene de Prunisinda in segundu isposòriu l'aiat mandada a bìvere a su casteddu de [[Costera]]. Aiat dèpidu acarare su giuighe de Calaris [[Gulliermu I Salùsiu IV]] de Lacon-Massa, naradu "terrorosu" chi,bìnchida sa batalla, aiat conchistadu sa [[Costera]], violentadu e imbargadu Prunisinda, chi fiat poi morta de cadèlios in [[Santa Igia]], capitale de su giugadu de Calaris. Costantine II fiat mortu chene eredes in su 1198. Sa [[Corona de Logu]] aiat elèghidu giuighe su frade Comita.{{Istòria de Sardigna}}
Comita aiat chircadu de impreare sa diplomatzia pro nche essire dae sa situatzione incolliosa in ue s'agataiat su giuigadu de Torres: foras pro sos relatos istrintos cun sos genovesos aiat fatu cogiuare su fìgiu Marianu cun Agnesa de Lacon-Massa, fìgia de Gulliermu Salùsiu e sorre de [[Beneita de
Comita, a pustis de àere atacadu e derrotadu [[Lamberto Visconti]] in Cìvita (oe [[Terranoa]]), fiat caladu a batos cun [[Repùblica de Pisa|Pisa]], sende chi fintzas sos atacos de saraghinos subra sas costeras sardas fiant torrados a cumintzare de mala manera. Remontat a custu perìodu sa "senda de Santu Miali" costituida dae 3.500 genovinos de prata, cuados e torrados a agatare in sos annos noranta de su de 20 sèculos suta s'altare de sa crèsia de Santu Mighele Arcànghelu, in [[Padru]].
Lìnia 96:
Si fiat tando iscasciada sa cursa de sos prus autorèvoles personàgios de s'època a sa sighidura de su giuigadu de Torres. Paba Gregòriu IX aiat pentzadu de impònnere a Adelàsia coja cun Guelfo Porcari, podestade e capitanu de su pòpulu de [[Pisa]].
[[Federico II di Svevia|Fidericu II]], [[Sacru Romanu Impèriu|Sacru Romanu Imperadore]] dae su 1220 a su 1250, impare a sos [[Dòria]]s, aiant propostu a Adelàsia sa manu de su fìgiu meda pitzocheddu de su soberanu, [[Enzo de Sardigna|Enzo de Isvèvia]]. In particurare fiant s'archibiscamu de [[Portu Turre|Torres]] Opizzo, nadiu de [[Gènova]], Manuele, Fidericu e Pertzibadde Doria (siguros, custos ùrtimos, de otènnere in cambiapare territòrios in [[Sardigna]]) a cunviare sa tratativa.<ref>Costa, p. 29</ref>
[[File:Burgos (Italy) - panorama.jpg|thumb|297x297px|Su Burgu cun bista subra su Casteddu]]
Adelàsia aiat seberadu Enzo, fiat luegus iscominigada dae su paba e s'isvevu aiat retzidu dae su babbu su tìtulu effìmeru de [[re de Sardigna]]. Enzo fiat abarradu in Sardigna pagu mancu de un'annu, bivende mescamente in [[Tàtari]] e discoidende, segundu sa traditzione, sa reina Adelàsia. Meda prus pitzocheddu de sa mugere, su re aiat poi abandonadu issa e s'ìsula pro sighire su babbu in sas missiones militares e, derrotadu in su [[1249]] in sa [[batalla de Fossalta]], fiat postu in presone dae su podestade de [[Bologna]], in ue fiat mortu in su [[1272]]. Sa coja cun sa giuighissa turritana fiat istada iscontzada dae su paba in su [[1245]].<ref>Cioppi, p. 40</ref>
Lìnia 111:
== Su controllu genovesu e su Lìberu Comunu de Tàtari ==
A s'agabbu de sa [[Batalla de Melòria|Batalla de Meloria]] de su 1284, sa definitiva derrota de [[Repùblica de Pisa|Pisa]] lassaiat a [[Gènova]] su controllu sustantziale de sos territòrios turritanos. Cun Dòrias, Malaspinas e Spinolas in su norte, e su [[Judicadu de Arbaree|giuigadu de Arbarea]] i artziende dae su sud, de s'antigu giuigadu de Torres fiat abarradu petzi su territòriu comunale de [[Tàtari]], in ue sos tzitadinos, in su [[1294]], cun s'abbigu de sos [[Dòria]]s, si fiat costituidos in [[comunu medievales|Lìberu Comunu]], ghiadu dae unu podestade mandadu cada annu dae [[Gènova]] cun sa tarea de guvernare in cunformidade a sos istatutos tataresos.<ref>Ortu, p. 67</ref>
== Sas diòtzesis de Torres ==
| |||