Artìculu in LSC


Sa metafonesi o metafonia inditat unu fenòmenu fonològicu de assimilatzione in ue sa vocale tònica (sa chi est atzentada) càmbiat sonu pro more de sa vocale postònica (sa chi est a pustis de cussa atzentada). Est unu calcu de sa paràula tedesca umlaut (ted. um = gr. μετά "a innedda" + ted. Laut = gr. φωνή "sonu"). Su fenòmenu de sa metafonesi assimìgiat a su de s'armonia vocàlica, ma est diversu dae cussu ca in s'armonia vocàlica sunt sas vocales postònicas chi mudant sonu pro more de sa vocale tònica.

Ddoe sunt duos tipos de metafonesi:

  • Metafonia progressiva (dae manca a destra), in ue sa vocale in cumentzu de paràula faghet mudare sa chi ddoe at in fatu.
  • Metafonia regressiva (dae destra a manca), in ue est sa vocale in s'agabbu de sa paràula chi faghet mudare sa chi b'at in antis.

Metafonesi sarda modìfica

In sardu sa calidade de sa E e de sa O dipendet semper dae sa vocale chi b'at in fatu e duncas sa metafonesi sarda est de tipu regressivu. Si una paràula agabbat cun una vocale serrada (I, U) o cun una E serrada o una O serrada, sa vocale chi b'at in antis est serrada issa puru.

Esèmpiu: Sa E est aberta in bella e ma est serrada in bellu. Sa O est aberta in "ora" e ma est serrada in "oru".

In sos dialetos sardos de cabu de giosso, mancari sas E e sas O in s'ùrtima sìllaba siant mudas in I e U, sa règula funtzionat comente chi custu mudamentu non bi fiat istadu. Duncas sa cosa prus fàtzile est a cunsiderare cale est sa vocale de agabbu in su sardu de cabu de susu o comente est iscrita in LSC.

Esèmpiu: Sa E de su verbu imperativu beni! est serrada; ma sa E de su sustantivu campidanesu beni (LSC bene) est aberta.

Sa O de oru (faeddende de unu logu) est serrada; ma sa O de oru (su metallu, in LSC oro) est aberta.

"[...] La E ed O si pronunzia in ogni dialetto chiusa, se nel logudorese le segue immediatamente o nella sillaba susseguente un I od U, o altra E od O chiusa; altramente, si proferisce aperta. Tal'è l'uso sardo da non trovarsi sì facilmente regolato in nissun'altra nazione [...]".

Custa est sa formulatzione prus antiga de sa règula de sa metafonesi sarda, iscrita in su 1787 dae su gesuita catalanu Andres Fabres in su libru Sa vida su martiriu e morte de Sant'Effisiu.

Sa matessi règula balet fintzas in s'italianu faeddadu dae is sardos.

Boghes curreladas modìfica