Tìscali (situ archeològicu)

giassu archeològicu in Sardigna
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Su bidditzolu de Tìscali è unu situ archeològicu chi s'agatat in Sardigna, a làcana intre sos comunes de Durgali (chi nde tenet su 90% de su territòriu) e Ulìana (su 10% chi abarrat).[1]

Immàgine de su bidditzolu

Collocatzione geogràfica modìfica

Su bidditzolu s'agatat in su monte Tìscali, unu monte minore artu 518 m dae su livellu de su mare, a làcana intre su Supramonte de Ulìana e su Supramonte de Durgali. In su cùcuru de su monte s'agatat una dolina càrsica manna meda, a s'internu de sa cale s'agatant sos restos de su bidditzolu, fraigadu in su cursu de s'Edade Nuràgica (XV/XIV - IX/VIII sèculu a.C.), frecuentadu e torradu a acontzare durante s'Edade Romana (II/I sèculu a.C.). Cun totu probabilidade su situ l'ant frecuentadu finzas in su cursu de s'Edade Prenuràgica.[2]

Su bidditzolu est totu fraigadu longu sos muros de sa dolina e non resurtat visìbile finas a cando unu no arribat a intro de sa cavidade, pro mèdiu de un'abertura manna in su muru pedrosu. L'at bisitadu, in su 1910, Ettore Pais, cando fiat galu in conditziones de cunservatzione òtimas. Su bidditzolu l'at istadu descritu e fotografadu sceti Antonio Taramelli in su 1927.[3] In su 1999 Susanna Massetti at fatu sos primos e finas a como sos ùnicos iscavos in su situ pro contu de sa Soprintendenza pro sos Benes Archeològicos pro sas provìntzias de Tàtari e Nùgoro. In su 2005 Fabrizio Delussu (Museu Archeològicu de Durgali) at realizadu un'istùdiu preliminare de sos materiales atzapados in su cursu de sos iscavos, esàmene chi l'at cunsentidu de formulare una interpretatzione noa de su situ.

Acatamentos, assachìgios e amparu de su situ modìfica

 
Fotografia de sa ventana manna

Deginas de annos chene cura, e de assachìgios medas, ant iscalabradu meda su situ, chi nointames custu abarrat unu logu cun un'atmosfera ammajadora meda. In su muru pedrosu de sa dolina s'aberit fintzas una ventana manna dae sa cale si dòminat sa badde de Lanaitu chi b'at in suta, a pagos chilòmetros dae Durgali e dae Ulìana.

Riferimentos modìfica

  1. (IT) Oliena e Dorgali firmano il rilancio di Tiscali, in La Nuova Sardegna, 13 martzu 2017.
  2. Delussu 2009
  3. Alberto Moravetti, p.97

Bibliografia modìfica

  • (IT) Ettore Pais, Tiscali nel Nuorese, in Rivista d'Italia, freàrgiu 1911.
  • (IT) Antonio Taramelli, Dorgali (Nuoro) Esplorazioni archeologiche nel territorio del Comune, in Notizie degli Scavi, IX, 1933, pp. 347–380.
  • (IT) Alberto Moravetti, Serra Orrios e i monumenti archeologici di Dorgali (PDF), Tàtari, Carlo Delfino editore, 1998, pp. 97-105, ISBN 88-7138-145-9. URL consultadu su 9 santugaine 2010 (archiviadu dae s'url originale su 2 nadale 2020).
  • (IT) Elio Aste, Tiscali: il mistero della gigantesca cavità carsica e del suo villaggio nuragico, Casteddu, Edizioni della Torre, 2008, SBN IT\ICCU\CAG\1629235.
  • (IT) Fabrizio Delussu, L'incontro tra Sardi e Romani in Barbagia: l'evidenza del sito di Tiscali, in Sardegna Mediterranea, nº 25, 2009, pp. 69–72.

Artìculos ligados modìfica

Àteros progetos modìfica

Ligàmenes esternos modìfica