Articulu in logudoresu

Su vocabulu tataresu zimìnu, chi in limba sarda dìat a istare po "cantos", est in riferimentu a unu mandigu sardu tipicu de sas tzittades de Tàtari e Portu Turre. Si trattat de matzimene de anzone o bóinu, in ue a essere sos primos sunt su parasàmbene (lu parasangu), s'istentìna (lu isthintinu), su cannaculu (lu cannaguru), ma fintzas su coro (lu cori), su runzone (lu rugnoni) e s'isprene (la ippiena); tra tottus, peròe, su cantu pius licchittu est su primulate (lu primuratti).

Orizine modìfica

Su zimìnu si ammanizat cando si lu ponet in gravìglia, in ue si depet cocher, innàntis de li ponner sale e lu servire.

Su ziminu est tipicu de Tatari, ma non de sas biddas in su tzircundarju sou. Difattis, in tzittade si vivìat cun ortos, po mandigare ortalissa, e in prus cun su cummertziu, mentras in atterue bi aìat pastoriu po su pius; sos tzittadinos non si podìant gai mandigare sas partes pius bonas, e duncas si depìant accuntentare de sos cantigheddos (dae cue su faeddu ziminu) pius pagu pretziosos, lassende su menzus a sos riccos tzittadinos (li signori) e a sos pastores de bidda (li di li biddi).

Ziminadda modìfica

S'attividade de ammanizare su ziminu e, poi, de si atobiare in grupu po si nde lu mandigare, est giamada ziminadda, e si festat po su pius in campagna o in sos olivarios chi inghiri(aì)ant sa tzittade tataresa: in beranu e in istiu tottus sas cumpanzias de zovineddos si bidìant ind una domo de campagna e, a sero, faghìant custu rituale.

Sa ziminadda si accumpanzat a fiottos de binu, subratottu ruju e corposu (tipu su Cannonau de Sossu e Sènnaru, su Cagnulari e gai sighende), e a birdura frisca (fenugru, tamata, lattucca e appiu, tantu po nde mentovare calicuna) o fatta arrustu (cartzofa, chipuddeddas, piperone) chi si lassaìat cochende a longu impare a sa petza.

Cun s'iscandalu de bacca macca iscoppiadu peri tottu s'Europa, calchi leze at proibìdu béndida e cunsumu de ziminu; custu che at fattu pesare non pagu abbolottu e fattu nascher, de s'atteru, unu mercadu clandestinu.

Atteros sinnificos modìfica

In calchi attera parte de Sardigna, po esempiu S'Alighera, cun su faeddu ziminu si cheret intender una ischiscionera, est a narrer una suppa de pischeddos de pagu soddu, chi si cochent lassendelos a buddire. Tocat a narrer chi unu tataresu, cando narat "ziminu", si riferit semper a s'arrustida de petza.

In atteros trettos galu de Sardigna, comente Bultzi, po "ziminu" si intendet sa coghidura in cassarola, cun bagna de tamata, de matzimene de anzone o crabittu; meda pius pagu solitu fit, in sa traditzione, su cunsumu de cussa de bigru, ca sos bóinos servìan po fagher late o po bi trabagliare. Galu pius raru, fintzas in cue, capitaìat peròe de fagher su ziminu a sa moda de Tàtari.

In continente, comente in Pistoia e in Liguria, su faeddu "zimino" faghet parte de sa coghina locale ma in riferimentu a unu pratteri de birduras a foza e pische.