Caristia manna (Irlanda)

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Sa caristia manna o fàmine mannu (in inglesu Great Famine o Great Hunger e in irlandesu An Gorta Mór o An Drochshaol) est istadu unu perìodu de fadigu, maladia e emigratziones massitzas in Irlanda intre su 1845 e su 1849. A bortas si ddi narat, susetotus foras de Irlanda, "su fàmine de sa patata" o su "fàmine irlandesu de sa patata (in inglesu: Irish Potato Famine), ca belle is de chimbe duos de sa populatzione dependiat pro una nera de resones istòricas dae custa regorta barata ebbia.​ Durante sa caristia, giai unu millione de persones fiant mortas e unu millione e prus fiat emigradu dae Irlanda,​ portende sa populatzione de s'ìsula a ruere intre de unu 20% e unu 25%.​

Iscena in Skibbereen, a ovest de Cork, in su 1847. Dae una serie de illustratziones de artista de Cork James Mahony (1810–1879), commissionadu dae Illustrated London News 1847. In custu retratu unu pitzocheddu e una pitzochedda faminos boghende sa terra pro chircare una patata. Mahony aiat naradu chi pagu a tesu de su logu in ue issu aiat pigadu s'iscena s'agataiat unu de is sepulcors medas a pitzu de sa terra, in ue ses corpos mortos fiant abarrados pro doighi dies, chentza de pòdere èssere interrados.

Sa càusa dereta de sa caristia fiat istada sa maladia de sa patata,​ chi aiat distrùidu is cultivos de patata in totu s'Europa durante sa dècada de 1840. Cun totu custu, s'efetu in Irlanda fiat istadu isproportzionadu, dae chi su tres unu de sa populatzione dependiat dae sa patata pro more de motivos ètnicos, religiosos, polìticos, sotziales e econòmicos, comente s'achirimentu de terras, is meres ausentes e is Leges de is laores; totu aiat contribuidu a su disastru in grados vàrios e is fatores causadores de su fatu sighint essende ogetu mannu de debata istòrica.

Sa caristia fiat istada unu momentu de corruada in s'istòria de s'Irlanda,​ chi tando fiat parte de su Regnu Unidu de Bretagna Manna e Irlanda. Sa caristia e sos efetos suos aiant cambiadu in manera permanente su panorama demogràficu, polìticu e culturale de s'ìsula. Tantis pro is nadios irlandesos comente pro sos in su disterru chi fiant sighidos, sa caristia fiat intrada in sa memòria populare e si fiat cunvèrtida in unu puntu de unione pro is movimentos natzionalistas irlandesos. Is relatziones, giai tiesas intre irlandesos medas e sa corona britànnica, si fiant peoradas fintzas de prus, aumentende is tensiones ètnicas e setàrias, e s'impèllida de su natzionalismu e su republicanismu irlandesu in s'ìsula e intre sos emigrantes irlandesos in Istados Unidos e aterue.