Cecènia

Artìculu in LSC

Sa repùblica cecena (in russu: Чече́нская Респу́блика, Chechenskaya Respublika; [tɕɪˈtɕɛnskəjə rʲɪˈspublʲɪkə]; in cecenu: Нохчийн Республика, Noxçiyn Respublika), comunemente inditada che Cecènia (in russu: Чечня́; [tɕɪˈtɕnʲa]; in cecenu: Нохчийчоь, Noxçiyçö), est un'istadu federadu de sa Rùssia. Sa capitale est Grozny.

Bandera de sa Cecènia

Posidura de sa Cecènia in sa Federatzione Russa

Geografia

Posta in sa Ciscaucàsia, s'agatat in su chirru prus orientale e meridionale de s'Europa, a tesu de unos 100 km dae su mare Càspiu. S'istadu tenet istèrrida de 17,300 km2 e segundu su tzensimentu russu de su 2010 contat populatziones de unos 1.270.000 bividores, nùmeru nointames cuntierradu dae medas demògrafos, a pàrrere de chie non est plausìbile una tale crèschida demogràfica a pustis de is duas gherras medas sambenosas chi ant imbestidu s'àrea.

Istòria

A fatu de s'iscontzu de s'Unione Soviètica, in su 1991, sa repùblica sotzialista soviètica autònoma de Cecènia-Inguscètzia fiat ischirriada in duas partes: sa Repùblica de Inguscètzia e sa Repùblica de Cecènia. Cust'ùrtima aiat proclamadu sa Repùblica cecena de Ichkeria, chi pretendiat de balangiare indipendèntzia. A fatu de sa prima gherra cecena cumbàtida contra sa Rùssia, sa Cecènia aiat efetivamente conchistadu indipendèntzia de facto. Su controllu russu fiat però torradu a istabilire durante sa segunda gherra cecena. Dae tando s'assistet a unu sistemàticu protzessu de ri-fraigadura assentadura de s'istadu, mancari sighent galu cumbatos in is montes e in is regiones meridionales de sa repùblica.

Demografia

Sa populatzione totale de sa Cecènia est carculada pro uno 1.269.000 bividores. Is cecènos nde rapresentant unu 95,3%. Àteros grupos sunt russos (1,9%), cumucos (1%), ingùscios (0,1%) e àteros grupos minores. Sa comunidade armenos, chi contaiant unos 15.000 bividores in sa sola Grozny, s'est reduida a pagos famìllias.

A s'agabbu de s'època soviètica, is bividores russos fiant unos 23% de sa populatzione. Segundu funtes russas dae su 1991 a su 1994 10.000 persones de etnia non cecena (mescamente russos, ucrainos e armenos) ant lassadu sa repùblica a càusa de is discriminatziones retzidas e de sa limpiadura ètnicasuta su guvernu de Dzhokhar Dudayev.

Economia

Durante da gherra, s'economia cecena at collassadu. Sa richesa produida, postu chi si potzat diaderu carculare, est petzi una fratzione de su chi fiat cabudianamente. In su 1994 is separatistas aiant pranificadu de intrare valuta noa, cosa chi no at pòdidu mai acontessere una borta comintzada sa segunda gherra cecena. S'efetu de sa gherra est istadu su de iscagiare unu 80% de su potentziale econòmicu de sa repùblica.

Dae su 2000 sa situatzione econòmica s'est adelantada cunsiderabilmente. Is isfortzos fatos pro torrare a pesare Grozny e progressos in is chistiones de polìtica, segundu unos cantos funtzionàrios faghent cunsiderare de istabilire un'indùstria turìstica. B'ant però imputos chi sustenent ca is operajos chi traballant pro torrare a fraigare sa tzitade siant suta-pagados e irregularmente, e ca is pòberos siant istados simpremente bogados. Su disimpreu est comente chi siat menguende.