Crutzadas de su norte


Artìculu in LSC

Is crutzadas de su norte o crutzadas bàlticas sunt istadas ispeditziones militares chi ant tentu logu in s'Edade Mèdia, esecutadas dae is tando rennos catòlicos de Isvètzia, Danimarca, dae is òrdines Teutònicos e dae is cadderis Livònes, contra is pòpulos paganos de s'Europa norte-orientale chi biviant a cara de sa costera de su Bàlticu.

Rapresentatzione de su granduca Margiris de Lituània difendende sa fortilesa de Pilėnai contra s'òrdine Teutònicu

Custas crosadas fiant istadas promòvidas dae su paba Tzelestinu III in su 1193, ma is rennos germànicos e iscandìnavos aiant comintzadu giai in antis a mandare crutzados pro ddos conchistare. Fiant duradas fintzas a primìtziu de su de 14 sèculos. Paris a is crutzadas fatas a manu de Terra Santa, fintzas in custas gherras s'obietivu religiosu fiat istadu in presse discoidadu, in avantàgiu de sa territorializatzione de is òrdines militares chi ddas aiant cumbàtidas.

A s'agabbu de is cumbatos is pòpulos de Livònia, Latgàllia e Estònia fiant sutamìtidos. S'òrdine teutònicu aiat antimes balangiadu is terras chi aiant pèrdidu a fatu de èssere bogados de Terra Santa e aiant installadu una forma de istadu teocràticu.

Petzi is lituanos non si diant mai fàghere sutamìtere dae is teutònicos, mancari si fiant cristianizare a suta sa ghia de su granduca issoro, a fines de mèngius si fundere in s'Unione de polonesa-lituana, chi diat cristallizare s'oposidura a s'istadu Teutònicu. Is bividores de sa Samotìgia, regione de sa Lituània, comente chi siat non si diant cunvèrtere a su cristianèsimu fintzas a su de 15 sèculos.

Dae sa teocratzia de s'istadu Teutònicu diant antimes nàschere su ducadu de Prùssia, dae chi fiat nàschidu su Rennu de Prùssia.