Katowice

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Katowice ([katɔˈvʲit͡sɛ] in islesianu: Katowicy, in tzecu: Katovice, in tedescu: Kattowitz) est una tzitade polonesa chi apartenet a sa regione istòrica de Arta Islèsia in sa Polònia meridionale, a s'oru de is rios Klodnica e Rawa.

Collage Katowice

Posidura in Polònia

Dae su 1999, Katowice est sa capitale de su voivodatu de Islèsia e, in antis, fiat sa capitale de su voivodatu de Katowice. Katowice est sa prus tzitade importante de s'Àrea Industriale de Islèsia Superiore. Tenet una populatzione de 286.960 bividores (2021), cun un'àrea urbana de unos 2.700.000 bividores e un'àrea metropolitana de 5.294.000 bividores.

Istòria

S'àrea in ue in die oe s'agatat Katowice, in sa regione de Arta Islèsia, est istada abbitada dae tribùs islavas dae in antis de su sèculu X. Fiat istada guvernada a primu dae is Piastas de Islèsia fintzas a s'isperdimentu issoro in su 1675. Partende dae su 1335, faghiat parte de manera sighida de sa Corona de Boèmia. In su 1526, su territòriu fiat passadu a sa monarchia de sos Habsburg de Àustria, a pustis de sa morte de su re Luisu II de Ungheria. In su 1742, sa majoria de Islèsia fiat istada annessionada a su regnu de Prùssia durante sa prima gherra de Islèsia.

Katowice (tando connota suta su nùmene tedescu de Kattowitz) aiat bintu s'istatus de tzitade in 1865, passende a èssere una de is tzitades printzipales de sa provìntzia prussiana de Islèsia. Sa tzitade fiat passada a èssere unu de is tzentros printzipales de s'indùstria minerària gràtzias a sa cantidade manna de carbone agatadu in is montes acanta de issa. S'arribu de sa Rivolutzione industriale aiat atzeleradu fintzas de prus sa crèschida de Katowice, e s'indùstria de su carbone e de s'atzàrgiu aiat fatu chi sa populatzione aumentaret a sa lestra dae prus pagu de chimbighentos bividores a prus de duamìgia. A sa fine de su sèculu XIX, Katowice fiat populada pro sa majoria dae tedescos, islesianos, ebreos e polacos.

In virtude de su Tratadu de Versailles a pustis de sa Prima Gherra Mundiale, sa Sotziedade de is Natziones aiat cunvocadu unu plebiscitu pro partzire sa regione de Arta Islèsia intre sa Repùblica de Weimar e sa Polònia torrada a costituire. Is resurtados finales aiant determinadu chi Katowice diat passare a fàghere parte de sa Polònia, mancari petzi 3.900 bividores aiant votadu a favore de sa Polònia, mentras 22.774 aiant votadu a favore de sa Germània. Sende gasi, s'invasione tedesca de Polònia de su 1939 aiat fatu chi Katowice torraret a èssere una tzitade de sa Germània Nazista. A pustis de èssere istada ocupada dae s'Armada Ruja in su 1945 e a pustis chi sa Polònia adotaret unu règimene comunista, in su 1953 ddi fiat cambiadu su nùmene in Stalinogród in onore de Iósif Stalin. Su nùmene fiat torradu a cambiare tres annos a pustis in Katowice.

In die de oe Katowice est unu de is tzentros industriales e econòmicos printzipales de Polònia. Sa ruta de su comunismu in su paisu ddi at permìtidu de s'isvilupare e de si fàghere unu de is tzentros finatzieris printzipales de s'istadu, impare cun Varsàvia e Cracòvia.