Prèmiu Otieri de Literadura Sarda

prèmiu literàriu sardu in limba sarda e in sas àteras limbas de Sardigna
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Su Prèmiu Otieri de Literadura Sarda est unu prèmiu literàriu sardu, dedicadu a sas òperas iscritas in limba sarda e in sas àteras limbas de Sardigna.

Istòria modìfica

Fundadu dae Toninu Ledda in su 1956, su Prèmiu Otieri est istadu su primu prèmiu de poesia iscrita in sardu a fàghere prus editziones e a tènnere una continuidade in sos annos[1], e pro custa resone est su chi tenet s'istòria prus longa in totu sa Sardigna.[2][3] Sa prima editzione sua est nàschida a intro de sa festa de Nostra Sennora de Su Remèdiu, in Otieri, sa matessi festa chi aiat bidu fintzas sa prima gara de poesia a bolu de sa Sardigna, ammaniada dae su poeta otieresu Antoni Cubeddu in su 1896.[4] Pro custa resone Mimmia Aini e Lutzianu Meledina aiant fatu a Toninu Ledda sa proposta de l'organizare in cue, in manera de annoare su ruolu de Otieri, giai consolidadu comente "patria de grandes cantadores e pro aer organizadu in palcu, in su 1986, sa prima gara poetica".[5][6]

Giai dae sos primos annos su prèmiu at chircadu de ammodernare sa produtzione poètica sarda, comente giai aiant postu in craru in sa presentatzione de sa prima editzione de su prèmiu in sa rivista S'Ischiglia[7], mescamente gràtzias a sas ideas de Ledda chi, crèschidu istudiende fintzas sas currentes poèticas de àteros logos, aiat isseberadu de nde batire sas formas noas e sos temas noos a Sardigna, liberende sa poesia sarda dae s'Arcàdia e da sa retòrica pro bi batire a intro argumentos prus a curtzu a sa bida de cada die.[8]

Pro custa resone su comitadu chi ammaniaiat su prèmiu aiat isseberadu de s'istesiare dae sa traditzione de sa poesia a bolu, traditzione chi a parre de Ledda e de medas àteros de sos autores de S'Ischiglia fiat de importu mannu ma teniat fintzas unos cantos lìmites chi non li permitiant de rapresentare in sa mègius manera sa sotziedade sarda de cussos annos.[9][10]

In su primu annu su tema l'aiat isseberadu su comitadu (cun unu lìmite de 30 versos), ma pro fàghere in manera de evitare de abarrare ligados a sa poesia de ocasione giai cun sa de duas editzione fiat divènnidu lìberu. In prus, Toninu Ledda aiat numenadu che a presidente de giuria a Frantziscu Masala, chi in contu de poesia teniat ideas simigiantes meda a sas suas. Fintzas sos giudìtzios fiant istados de tonu diferente meda, cun una severidade manna mescamente contra a sos chi sighiant galu tropu su modellu de sas garas a bolu.[11][12]

In sa de tres editzione fiant arribadas àteras novidades: una giuria prus manna e cun personalidades de annotu de tando, s'anonimadu de sos autores e s'impreu de àteras limbas de Sardigna, cun sas prima poesias in gadduresu e in tataresu.[13][3]

In sas editziones imbenientes s'est chircadu de limitare sa possibilidade de tènnere semper sos matessi binchidores, ponende comente règula chi chie binchiat un'editzione non podiat torrare a pigare su prèmiu in antis de tres annos, ma petzi un'atestadu de mèritu, s'est abertu su cuncursu fintzas a su catalanu saligheresu e s'est isseberadu de creare setziones noas pro su teatru, sa sagìstica, sas tradutziones e sos contos e romanzos in prosa.[14] In prus est nàschida fintzas una setzione pro sos disterrados, cunfirmada in sos annos imbenientes e istimada meda dae Toninu Ledda matessi, chi nd'aiat apretziadu meda sos resurtados.[15]

Abarrende in s'àmbitu de sa poesia, in sos annos '60 si fiant incumintzados a bìdere sos prios sinnos de un'annoamentu de sas temàticas in sas poesias imbiadas a su prèmiu, mescamente in cussas in sardu, dimustrende duncas chi sas batallas de Ledda e de sos àteros aiant tentu resurtados. Bi fiant galu unos cantos problemas, però, a esèmpiu s'impreu de tropu italianismos a banda de unos cantos poetas, chi aiant causadu sa publicatzione de unu cummentu de sa giuria chi aiat invitadu sos poetas a un'istùdiu prus mannu de sa limba sarda.[16][3]

In sos annos '70 fiat nàschida una dibata in subra de sa chistione de sa rima intre sos organizadores, chi cheriant suportare un'ispainadura prus manna de sa poesia chene rima, e unos cantos poetas chi imbetzes bidiant in sa rima s'ùnica forma possìbile de poesia. A s'ala de sos primos si fiat postu fintzas Benvenuto Lobina, fintzas si issu su versu lu connoschiat bene e l'impreaiat a fitianu in sas òperas suas. Difatis, cun su pseudònimu de Antoni Maria Mulas, aiat iscritu unu poema pro rispòndere a Carlino Mureddu in sas pàginas de sa Nuova Sardegna.[17][18] Pro chircare de serrare sa cuntierra Ledda aiat in antis chircadu de creare unu cuncursu a banda, chi però no aiat tentu sutzessu, e a pustis aiat organizadu unu cunvegnu pro pònnere a cunfrontu sas duas positziones.[19] Sa cosa però fiat sighida fintzas in sos annos a pustis, fintzas si gràtzias a su traballu de su prèmiu sa poesia chene rima aiat otènnidu unu ruolu suo in sa cultura sarda e a pagu a pagu sa dibata si fiat sessada, tantu chi a sa fine in su prèmiu fiant nàschidas fintzas setziones noas ligadas a sas formas traditzionales e fintzas a sa poesia a bolu. A custu aiat contribuidu fintzas sa nàschida de àteros cuncursos in totu s'ìsula.[20] Custos cuncursos, nàschidos mescamente a pustis de sos annos '70, cando s'interessu pro su sardu e sa cultura sarda fiat torrende a crèschere (fintzas pro more de su fallimentu de su modellu "modernizadore" de su Pranu de Rinàschida) in casos medas aiant dadu logu a formas prus traditzionales de poesia, fintzas pro si diferentziare unu pagu dae s'Otieri, una cosa chi permitiat de esplorare modalidades e temas noos cun formas giai connotas ma chi, in unos cantos casos, aiant fintzas fatos passos in segus, sighende sas ideas de chie ligaiat a fortza sa poesia cun sa rima e su cantu.[21]

In su prèmiu Otieri, in su mentres, Toninu Ledda sighiat cun sa polìtica annoadora sua, chirchende de preservare su ruolu suo comente ghia de totu sos àteros prèmios, ma a dolu mannu fiat in custos annos chi si fiat ammalaidadu, e pro custu aiat tentu bisòngiu de incumintzare a pensare a chie podiat sighire cun su traballu suo. Pro custa resone aiat isseberadu de mutire unos cantos giòvanos pro creare unu Comitadu de sustegnu e de numenare, comente vitze-segretàriu suo, Antoni Casalis, unu poeta chi fiat fintzas giai istadu segretàriu de su Prèmiu Calvia de Mores. A pustis de sa pigada a chelu de Ledda, Casalis aiat sighidu cun su traballu suo, essende in gradu de gestire sa màchina organizadora de su prèmiu chi fiat divènnida manna meda.[3]

In su 1988 sos organizadores aiant fatu s'issèberu de fàghere lèghere sas poesias de su prèmiu a atores, in logu de sos poetas matessi, in antis a òbligu (cosa chi aiat causadu unas cantas protestas) e a pustis comente possibilidade de propònnere a sos autores. Semper in su matessi annu aiant abolidu s'anonimadu, chi Toninu Ledda aiat postu comente règula 30 annos a in antis, siat pro un'issèberu ligadu a su ruolu nou de su prèmiu siat ca sas medas poesias chene firma fiant incumintzende a èssere unu problema in sa creatzione de s'archìviu de su prèmiu, un'òpera incumintzada in cussos annos[22] e chi at batidu a sa creatzione de su Tzentru de Documentatzione e Archìviu de sa Literadura de Sardigna "Tonino Ledda".[23]

In su 1991 su presidente de sa repùblica italiana Frantziscu Cossiga aiat dadu su patrotzìniu a s'eventu, e in su 1992 l'aiat rennoadu fintzas Luigi Scalfaro.[24]

In sos annos '80 e '90 a su prèmiu ant annantu àteros eventos de genia diferente, che a cuntzertos e cunvegnos, ant fatu gemellàgios cun su prèmiu Nosside de Règiu Calàbria e cun s'Universidade de Corte, in Còrsica, e cun medas àteras realidades, e sunt nàschidas setziones noas pro sas formas traditzionales, che a cussa pro sa poesia a bolu e a cussa, dedicada a Pedru Pisurzi, pro sos nìnnidos, sos atìtidos, sos gosos e sas modas.

In su 2021, pro neghe de sa pandèmia de COVID-19, sa premiatzione de sa de 61 editzione de su prèmiu (de su 2020) l'ant fata totu in lìnia, in su canale de YouTube suo.[25][26]

Règulas modìfica

Sas règulas pro pigare parte a su cuncursu sunt mudadas meda e prus bortas in sos annos, gasi comente sas setziones e sa manera de giudicare sas òperas. Pro cantu pertocat a s'ortografia, imbetzes, su prèmiu at chircadu, in binti annos de traballu, de creare una lista de normas pro uniformare s'iscritura e evitare una Babele gràfica in ue cadaunu iscriiat sighende sas abitùdines fonèticas suas. Custas règulas sunt istadas creadas gràtzias fintzas a su traballu de Antoni Sanna, presidente de su prèmiu pro medas annos, de Massimo Pittau e de Enzo Espa.[3][27][28]

S'editoria modìfica

Pro fàghere in manera de preservare su traballu de sos poetas e de sos organizadores de su prèmiu, sas òperas chi sunt arribadas a Otieri in sos annos ant agatadu logu siat in s'Archìviu de su prèmiu siat in unas cantas publicatziones, fintzas de editores che a s'EDES e a sa Domus de Janas cun sas collanas issoro "La Biblioteca di Babele" e "Poetas". Fintzas in custu casu fiat istadu Toninu Ledda a incumintzare in antis de sos àteros, publichende duas regortas de poesias in su 1969 e in su 1981, cun in sa prima sas poesias de sas primas 12 editziones de su prèmiu e in sa de duas sas de sas primas 25 editziones.[29][30][31]

S'Archìviu de su Prèmiu modìfica

In sos medas annos de traballu de su prèmiu sunt arribados a Otieri chèntinas de cumponimentos: poesias, contos e sàgios. Totu custu materiale est, in dies de oe, a disponimentu de totus in s'Archìviu de su Prèmiu Otieri, a intro de su situ ufitziale de su prèmiu[32] e in sos locales de su Tzentru de Documentatzione dedicadu a Toninu Ledda in su chi fiat su cumbentu de Santu Frantziscu de Otieri.[33] In su 2021 sa diretzione de sa sovrintendèntzia archeològica de sa Sardigna at reconnotu su valore istòricu mannu suo.[34][35]

Riferimentos modìfica

  1. Tola, p. 10
  2. (IT) Presentazione, in Premio Ozieri di Letteratura Sarda. URL consultadu su 12 cabudanni 2021.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Cristiano Becciu, Su Prèmiu de Otieri: fraile de limba dae 50 annos. URL consultadu su 14 nadale 2021.
  4. (IT) Origini del Premio Ozieri, in Premio Ozieri di Letteratura Sarda. URL consultadu su 12 cabudanni 2021.
  5. Francesco Cossu, Viaggiu in sardu in su mundu de sa poesia, in Il Cittadino, 31 maju 1969, p. 8.
  6. Tola, p. 20
  7. Tola, p. 18
  8. (IT) Tonino Ledda, L'ora delle fate, prefatzione de Manlio Brigaglia, Casteddu, Edizioni Della Torre, 1980, p. 6, OCLC 16984152.
  9. (IT) Tonino Ledda, Presentazione, in Antonio Sanna e Tonino Ledda (a incuru de), Poesia in Sardegna: 1956-1967, Casteddu, Fossataro, 1969, pp. 13-14, OCLC 876455880.
  10. Tola, p. 19
  11. (IT) Antonio Sanna e Tonino Ledda, Poesia in Sardegna: 1956-1967, Casteddu, Fossataro, 1969, pp. 179-180, OCLC 876455880.
  12. Tola, p. 22
  13. Tola, p. 25
  14. Tola, pp. 27-41
  15. (IT) Tonino Ledda, I venticinque anni del “Premio Ozieri”, in I poeti del Premio Ozieri: tutte le composizioni premiate nei primi venticinque anni (1956-1981) della più popolare rassegna isolana, Casteddu, Edizioni della Torre, 1981, p. 14, OCLC 879915104.
  16. Tola, p. 43
  17. Antoni Maria Mulas (Benvenuto Lobina), Rima o non rima, in La Nuova Sardegna, 30 austu 1978.
    «Sempiri in disaccordu seu istadu / cun chini crei’ chi scetti sa rima / fazzat sa poesia, e pagu stima / tengu, Mureddu, po chi custu at nau».
  18. Tola, p. 44
  19. Tola, pp. 46-47
  20. Tola, p. 48
  21. Tola, p. 60
  22. Tola, p. 66
  23. Tola, pp. 67-68
  24. Tola, p. 65
  25. 61^ EDITZIONE: PREMIASCIONE ONLINE!, in Premio Ozieri di Letteratura Sarda. URL consultadu su 14 cabudanni 2021.
  26. (IT) Il Premio Ozieri c’è ma è su YouTube, in La Nuova Sardegna, 21 freàrgiu 2021. URL consultadu su 14 cabudanni 2021.
  27. (IT) Cristiano Becciu, Le regole Ortografiche, in Premio Ozieri di Letteratura Sarda. URL consultadu su 14 cabudanni 2021.
  28. Tola, pp. 49-51
  29. (SCIT) Antonio Sanna e Tonino Ledda, Poesia in Sardegna: 1956-1967, Casteddu, Fossataro, 1969, OCLC 876455880.
  30. (SCIT) Tonino Ledda, I poeti del Premio Ozieri: tutte le composizioni premiate nei primi venticinque anni (1956-1981) della più popolare rassegna isolana, Casteddu, Edizioni della Torre, 1981, OCLC 879915104.
  31. Tola, pp. 71-73
  32. (ITSC) Archivio del Premio, in Premio Ozieri di Letteratura Sarda. URL consultadu su 12 cabudanni 2021.
  33. Tola, pp. 67-68
  34. (IT) L’archivio in limba va sotto tutela, in La Nuova Sardegna, 25 santandria 2021. URL consultadu su 6 maju 2022.
  35. (IT) L'archivio del Premio Ozieri diventa di interesse storico, in ANSA, 22 santandria 2021. URL consultadu su 6 maju 2022.

Bibliografia modìfica

  • (IT) Salvatore Tola, 50 anni di premi letterari in lingua sarda, 1ª ed., Sestu, Domus de Janas, 2006, ISBN 88-88569-61-8, OCLC 77504100.
  • Franco Cocco (a incuru de), L'amarezza leggiadra della lingua: atti del Convegno Tonino Ledda e il movimento felibristico del Premio di letteratura Citta di Ozieri : percorsi e prospettive della lingua materna nella poesia contemporanea di Sardigna : giornate di studio, Ozieri, 4-5-6 maggio 1995, Centro di Documentazione e Studio della Letteratura Regionale, Ozieri, Il Torchietto, 1997, OCLC 977927415.
  • (IT) Salvatore Tola, La Letteratura in Lingua Sarda. Testi, autori, vicende (PDF), 1ª ed., Casteddu, CUEC, 2006, pp. 395-398, ISBN 88-8467-340-2, OCLC 77556665. URL consultadu su 4 nadale 2019 (archiviadu dae s'url originale su 14 abrile 2016).
  • Cristiano Becciu, Su Prèmiu de Otieri: fraile de limba dae 50 annos. URL consultadu su 14 nadale 2021.

Ligàmenes esternos modìfica

Controllu de autoridadeGND (DE4534945-9