Articulu in nugoresu

Sa Austràlia, lumenàda de manera uffitziale Commonwealth de Australia (Commonwealth of Australia in sa limba inglesa) est un'istadu de s'emisferu de zosso chi cumprendet su continente prus minore de tottu su mundu, in prus de carchi isula pitica de sos otzeanos Pacificu e Indianu.

S'Australia in su mundu.
Bandera

S'Australia continentale tenet un'estensione de 7,69 miliones de kilometros cuadratos e, si dae un'ala est su continente prus minore de su mundu, a s'attera est sa prus manna isula terrestre; s'Australia est sa parte printzipale de su continente oceanicu; s'istadu australianu cumprendet, in prus, s'isula de Tasmana e calicuna attera, comente sas isulas Christmas e Norfolk. Sos istados a curtzu sun sa Nova Zelanda, a sud-est, e a nord s'Indonesia, su Timor orientale e Papua Nova Guinea. Iffùnden s'Australia sos mares de Timor e Arafura a nord, su mare de sos Coraddos e cussu de Tasmania a est, s'otzeanu Antarticu a sud e s'otzeanu Indianu a ovest.

Dae Settentrione a Meridione, s'Australia tenet 3.700 kilometros, mentras chi dae Levante a Ponente bi nd'at unos 4000. Est s'istadu de ses prus mannu de su mundu a pustis de sa Russia, su Canada, sa Tzina, sos Istados Unidos e su Brasile, ma sa populassione sua no arribat a 20 miliones, vivènde pèri sos trettos costerìnos e a curtzu de mare comente Sydney, Melbourne, Brisbane e Adelaida. Sa muntagna prus manna est su monte Kosciusko, chin 2228 metros de artesa, su ribu printzipale est su Murray, chin 2575 kilometros de longitudine.

In s'Australia continentale fin de dommo sos aborigenos australianos dae prus de 42000 annos. A pustis de carchi bisita de sos piscadores de su Nord, e de sos esploradores e cummertziantes europeos in su seculu de XVII, sa meitade orientale l'aìan recramàda sos britannicos in su 1770 e, dae tando, tènta che colunia penale chin su lùmen de colonia de Nova Galles de su Sud, in su 6 de jannàrju de su 1788. A su crèscher de sa populassione e a pustis de àer iscopèrtu trettos novos, atteras chimbe colunias de sa corona fin istabilìas in su cursu de su seculu de XIX. In sa prima dìe de jannarju de su 1901, sas chimbe colunias s'an federàu e naschit su Commonwealth, comente forma de domìniu in intro de s'Imperu Britannicu; s'Australia fit zae indipendente, ma at secàu su chi la tenìat galu prèsa a su Rennu Unìu pètzi in su 1989. Dae su mamentu chi s'at fattu sa federassione, s'Australia at mantèsu unu sistema liberal-democraticu e fachet parte de sa Comunidade Britannica de sas Nassiones. Su capu de locu de sa federassione est Canberra.