Basìlica de Santu Antiogu de Bisàrtziu

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Sa Basìlica de Santu Antiogu de Bisàrtziu, connota fintzas comente Sea o Catedrale de Bisàrtziu, est una de sas crèsias romànicas prus mannas de sa Sardigna, e una de sas prus connotas de su perìodu giuigale. S'edifìtziu monumentale s'agatat isuladu in un'altura de orìgine vulcànica in unu situ de su sartu a curtzu a Chilivane, in su territòriu de de sa tzitade de Otieri.

Basìlica de Santu Antiogu de Bisàrtziu

Tzinnos istòricos

Sa diòtzesi de Bisarchium o Guisarchum in su Giuigadu de Torres, Curadoria de Nughedu, est documentada dae su 1065 a su 1503, cando l'ant aunida a sa diòtzesi de S'Alighera.

Sa prima catedrale l'ant fraigada in sa de duas metade de su de XI sèculos e, a pustis, l'aiat iscalabrada unu fogu, tantu chi unu documentu de su 1139 mentovat un'Ardarensis episcopus, ca su pìscamu de Bisàrtziu fiat istende in su probe tzentru de Àrdara finas a sa riparatzione de sa catedrale e de s'episcòpiu de Bisarchium. Intro su 1174, cun sa cunsacratzione de su pòrticu a duos pranos atacadu a sa fatzada, sos traballos de fràigu nou de sa sea fiant acabados.

In dies de oe de su tzentru abitadu, unu de sos prus mannos e pobulados de sa zona, gasi comente de su palatzu obispale, b'abarrant petzi pagos restos. Tenimus galu unas cantas ischedas de unu Condaghe de Bisàrtziu insertadas dae Pasquale Tola in su Còdighe Diplomàticu de sa Sardigna iscritu dae issu.

Sa turre e s'àbside de sa basìlica

Descritzione

Restos de sa tzinta murària esterna

Internu

Sas ruinas

A su monumentu bi si podet arribbare sighende s'istatale 597, a metade de caminu intre Àrdara e Tula. Su situ in ue b'est sa crèsia est isuladu meda e custu, unidu a sa bellesa de su fràigu, faghet in manera chi siat unu logu ammajadore.

Pro su chi pertocat a sos àmbitos artìsticos e architetònicos sa catedrale de Bisàrtziu si presentat che a s'unione de s'òpera de sos traballadores medas chi ant collaboradu a su fràigu suo; difatis bi s'agatant elementos ligados a su romànicu pisanu, a su romànicu lombardu e a artesanos frantzesos de orìgine borgognona batidos in Sardigna dae sos tzistertzensos.

Su pòrticu addossadu a sa fatzada, ispiradu a mollos frantzesos, s'isvilupat in duos pranos; in su pranu de suta, ricu de decoros iscultòreos, s'aberint tres arcos a sestu intreu, cun sos duos laterales chi tenent una bìfora (sa de manca est murada, sa de dereta imbetzes est decorada, a sa base de sa colonnedda, dae unu leone stilòforu consumidu meda), e dae s'arcu tzentrale s'intrat a su nartetze, chi s'isvilupat in ses campadas bortadas a crusiera e sustentadas dae pilastros a rughe. In su muru a manu dereta de su nartetze s'agatat una iscala chi batit a su pranu superiore, in ue s'agatant tres ambientes, de sos cales cussu tzentrale, dotadu de altare, fiat sa capella privada de su pìscamu. In palas de s'altare s'agatat una bìfora chi s'aberit cara a intro de sa catedrale; a costàgios de sa bìfora si notant duas losangas decorativas, chi bi sunt fintzas in su muru esternu de s'àbside, tìpicas de su romànicu pisanu. S'ambiente a destra istràngiat una tziminera a forma de mìtria.

Dae su nartetze s'intrat a intro de sa crèsia, chi tenet tres navadas partzidas dae colunnas e un'àbside semitzirculare orientadu. Sa navada tzentrale tenet una cobertura a capriadas de linna, e sas navadas laterales sunt partzidas in campadas bortadas a crusiera. Sa lughe bassa e uniforme s'internu de sa catedrale intrat pro mèdiu de sas monòforas artas e istrintas, ses postas in cada ladu prus cussa aberta in s'àbside e duas a s'estremidade de sas navadas laterales.

Sa crèsia est acostagiada in su ladu de sud dae una turre de sas campanas, chi in dies de oe no est intrea ca li mancat sa parte de subra pro neghe de una derrota acontèssida in un'època disconnota. Sa turre, a canna cuadrada, est decorada dae lesenas e archetos pènsiles, chi partzint fintzas sos costàgios e su prospetu absidale de sa crèsia.

Bibliografia

• (IT) Roberto Coroneo, Salvatore Naitza e Donatello Tore, Architettura romanica dalla metà del Mille al primo '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ISBN 88-85098-24-X.
• (IT) Raffaello Delogu, L'architettura del Medioevo in Sardegna, Roma, La Libreria dello Stato, 1953, s'ISBN no esistit.
• (IT) Francesco Amadu e Giuseppe Meloni, La Diocesi medioevale di Bisarcio, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2003, ISBN 88-7138-296-X.
• (IT) Franco Laner e Anna Pala, Sant´Antioco di Bisarcio, chiesa ex cattedrale nel campo di Ozieri, Mestre, Adrastea, 2003, s'ISBN no esistit.

Ligàmenes esternos

• (IT) Situ de su Comune de Otieri dedicadu a sa basìlica, in old.comune.ozieri.ss.it. URL consultadu su 25 austu 2021.