Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu


Foiso Fois (Igrèsias, 28 de nadale de su 1916 - Casteddu, 21 de freàrgiu de su 1984) est istadu unu pintore, crìticu de arte e sagista sardu.

Biografia modìfica

Foiso Fois est nàschidu in Igrèsias. Su babbu fiat su diretore de sa miniera de Santu Giuanne, in Monteponi. Antifascista decraradu, simpatizante de Giuseppe Cavallera ("su pioniere de su sotzialismu in Sardigna")[1], Giusepe Dessì in Paese d'ombre), at refudadu s'iscritzione a su Partidu Natzionale Fascista. Pro custa resone l'ant, a pustis, lissentziadu e, costrintu a fuire, issu at abbandonadu sa Sardigna pro si tramudare in Toscana.

Torradu a Casteddu, in ue fiat giai istadu pro unu tzertu perìodu partinde dae su 1923, s'est diplomadu comente peritu agràriu in su 1938.

A pustis de su tramudòngiu a Gènova s'annu imbeniente, fatu pro sighire sos istùdios universitàrios in Economia e Cummèrtziu, pro more de sos bombardamentos in sa tzitade benit costrintu a la lassare e a tzucare a Firenze in ue, in su 1942, est resèssidu a si laureare. Pròpiu in cussa tzitade est incumentzada sa formatzione sua de pintore, imparende a sa sola. A pustis de su tramudòngiu de su 1943 in provìntzia de Biella at fatu parte de sas brigatas partigianas. Arrestadu dae sos nazistas in su 1944, gràtzias a un'iscàmbiu cun unu presoneri tedescu benit liberadu in presse. In su primu pustisgherra est istadu unu militante sotzialista.

S'òpera modìfica

Foiso Fois est istadu unu de sos pintores prus rapresentativos e innovativos de sos annos chimbanta in Sardigna. Cun sas òperas suas at signadu su puntu de segadura cun sa rapresentatzione folclorìstica in s'arte sarda, fintzas pro more de sos istùdios fatos in su nord de s'Itàlia.

Totu sas problemàticas ligadas a su mundu de su traballu in miniera chi Foiso at connotu in intro de sa famìlia sua ant influidu in s'arte sua, in su remenu sotziale suo e in sa bisione sua de s'autonomia regionale.

Est de su 1951/52 sa pintura La mattanza, espostu in antis in Casteddu, in su 1952, in sa de IV Mustras Regionale de Arte e a pustis in Roma, in su 1953, in s'espositzione L'Arte nella Vita del Mezzogiorno d'Italia (S'Arte in sa Vita de su Sud de s'Itàlia).Sighint in su 1957 sa sèrie I girasoli, e galu a pustis Eleonora d'Arborea chi cun La Rivoluzione di Giovanni Maria Angioj (Sa Rivolutzione de Giuanne Maria Angioy) diant àere dèpidu fàghere parte de su trìticu La Sardegna verso l'Autonomia (Sa Sardigna cara a s'Autonomia), mai acabadu.

At tentu cuntatos cun medas artistas, intre sos cales bi sunt Maria Lai, Aligi Sassu, Pinuccio Sciola e su fotògrafu mannu Henri Cartier-Bresson.

Sa forma d'arte chi l'agradaiat de prus fiat sa pintura, ma at prodùidu fintzas disinnos interessantes (a china, a pennarellu, abbarolos e pastellos) e xilografias e litografias de primore.

Est istadu fintzas unu istudiosu mannu de s'istòria architetònica religiosa in Sardigna, de casteddos e fortificatziones medievales, turres costeras, pontes romanos e fortes piemontesos. Galu oe faghent testu sos duos libros chi at publicadu: Torri spagnole e forti piemontesi e Castelli della Sardegna medioevale (custu ùrtimu publicadu a pustis de èssere issu mortu).

Sa faina sua de crìticu at bidu, intre sos annos '40 e '50, sa retzensione de mustras medas pro su cuotidianu L'Unità e pro testadas regionales.

Est istadu unu cultore e istudiosu mannu de sas traditziones populares e unu colletzionista espertu de ogetos de sa vida cuotidiana e de trastes de su mundu agru-pastorale sardu, fintzas cussos ogetu de una mustra curada dae sa fìgia Bàrbara.

Notas modìfica

  1. (IT) Il processo a Cavallera, in web.archive.org, 7 santandria 2007. URL consultadu su 12 nadale 2019 (archiviadu dae s'url originale su 7 santandria 2007).

Bibliografia modìfica

(IT) Salvatore Naitza, Foiso Fois (PDF), Nùgoro, Ilisso, 1989, ISBN 88-85098-05-3, OCLC 313217015. URL consultadu su 12 nadale 2019 (archiviadu dae s'url originale su 12 nadale 2019).

Ligàmenes esternos modìfica

Controllu de autoridadeVIAF (EN79456358 · ISNI (EN0000 0000 5670 2205 · BNF (FRcb167212023 (data) · GND (DE121778460 · LCCN (ENn84155404 · SBN (ITCFIV131711 · WorldCat Identities (ENn84-155404