Wikipedia

Richard Stallman


Artìculu in LSC

Richard Matthew Stallman (New York, 16 martzu 1953) est unu programmadore, informàticu e ativista istadunidensu.

Richard Stallman in su 2014

Est unu de sos esponentes printzipales de su movimentu de sa programmera lìbera. In su cabudanni de su 1983 at incumentzadu su progetu GNU cun s'intentu de creare unu sistema operativu pretzisu a Unix, ma assentadu in manera intrea de programma lìberu[1]: de custu at pigadu vida su movimentu de su programma lìberu. In su santugaine de su 1985 at fundadu sa Free Software Foundation (FSF). Pioniere de su cuntzetu de copyleft, in su 1989 at creadu sa GNU Generale Public License, una de is lissèntzias lìberas prus difùndidas.[2][3][4][5]

Orìgine e formatzione

modìfica

Stallman est nàschidu dae Daniel Stallman e Alice Lippman in su 1953 in New York. Sa prima esperièntzia sua cun sos elaboradores est istada in s'IBM New York Scientific Center: Stallman at passadu s'istiu a pustis de su diploma de iscola superiora iscriende su primu programma suo, unu protzessore pro su limbàgiu de programmatzione PL/I in s'IBM 360. In custu perìodu, Stallman est istadu fintzas un'assistente de laboratòriu voluntàriu in su dipartimentu de biologia a sa Rockefeller University.

Sa carriera acadèmica

modìfica

Mancari si esseret indiritzende a una carriera de matemàticu o fìsicu, su professore suo a sa Rockefeller at pensadu chi diat àere tentu unu benidore comente a biòlogu. In su làmpadas de su 1971 a su primu annu de istudiante a s'universidade de Harvard, Stallman est essidu programmadore a su laboratòriu de Abistesa artifitziale de su MIT. Inoghe at fatu parte de sa comunidade de sos hacker, ue fiat connotu cun sa sigla "rms" (in sa prima editzione de su ditzionàriu de s'Hacker at iscritu: Richard Stallman est solu su nùmene meu mondanu; tue mi podes nàrrere "rms").[6][7]

Stallman s'est laureadu cun lode (magna cum laude) in Fìsica in s'universidade de Harvard in su 1974. A pustis s'est iscritu a unu corsu post-làurea in fìsica a su MIT, ma at abbandonadu is istùdios, abarrende programmadore a su laboratòriu de abistesa artifitziale de su MIT. Mentras fiat istudiante a su MIT, Stallman at publicadu una relatzione subra “Truth Maintenance System” intitulada “dependency-directed backtracking” cun Gerald Jay Sussman. Custa relatzione est istada unu primu traballu in su problema de su ”Intelligent backtracking” in sa satisfatzione de sos vìnculos.[8]

Cando in su 1977 su laboratòriu de informàtica (Laboratory for Computer Science, LCS) de su MIT at installadu unu sistema de atzessu limitadu, amparadu dae paràula de intrada, Stallman at agatadu su modu pro decritare sas paràulas e at imbiadu a cada impitadore unu messàgiu continente sa crae sua, cun s'impòsitu de dda cambiare lassende·dda bòida pro torrare a permìtere s'atzessu anònimu a su sistema. Belle su 20% de sos impitadores at sighidu su cussìgiu suo, mancari chi sos atzessos cun paràula de intrada a sa fine ant prevàlidu. Stallman s'est bantadu de sa resèssida in sa campagna sua pro medas annos a pustis.[7][9]

modìfica

In sos tardos annos setanta e primos annos otanta, sa cultura hacker chi Stallman portaiat a in antis at cumintzadu a si isòrvere. Pro evitare chi sa programmera esseret impreada in sos elaboradores de sos cuncurrentes, sa majoria de sos produtores at acabadu de distribuire su còdighe de orìgine e at cumintzadu a impreare Copyright e lissèntzias restritivas pro is programmas, pro nde limitare o nde proibire sa còpia e sa ridistributzione. Custa propiedade de sos programmas giai esistiat in antis, e est devènnidu craru chi diat èssere essida sa norma. Custu càmbiu in is piessìnnios legales de is programmas podet èssere cunsideradu comente a una cunsighèntzia de una lege (Copyright Act) de su 1976, comente decraradu dae Brewster Kahle, cumpàngiu de Stallman a su MIT.

Cando Brian Reid in su 1979 at postu “bombas a tempu” in Scribe pro limitare s'atzessu sena lissèntzia a su programma, Stallman l'at cunsideradu “unu crìmine contra a s'umanidade”. Issu at craridu, annos a pustis, chi su chi issu cunsìderat unu crìmine no est a fàghere pagare sos programmas, ma limitare sa libertade de s'impitadore. In su 1980, a Stallman e a unos àteros hacker de su laboratòriu de abistesa artifitziale est istadu refudadu su còdighe de su programma pro s'imprentadora laser Xerox 9700 (“Dover”). Stallman aiat modificadu su programma in una betza imprentadora (sa XGP, Xerographic Printer); cun sa muda sua s'impitadore retziat de s'imprentadora unu messàgiu eletrònicu chi li signalaiat s'agabbu de s'imprenta chi aiat pedidu.

Totu sos impitadores in coa de imprenta fiant avèrtidos in casu de cungestiones, de manera chi poderent abetare unu ritardu, e retziant s'informatzione netzessària pro evitare unas àteras cungestiones. Bìdere impedidu custu servìtziu agiuntivu, pro sa farta de su còdighe de orìgine de s'imprentadora, no fiat un'incumbeniente trascuràbile, sende chi, comente capitaiat a s'ispissu, s'imprentadora fiat ùnica pro medas impitadores in diversos pranos, e acanta a s'imprentadora finiant pro pasare diversas persones, perdende tempus pretziosu in isetu, o chirchende intre imprentas non ritiradas de àteros impitadores. Custa esperièntzia at aconcadu a Stallman chi sas persones bisòngiant de èssere lìberas de mudare su programma chi impreant.

In su 1980, Richard Greenblatt, unu cumpàngiu hacker de su laboratòriu Al, at fundadu Lisp Machines, Inc. (LMI) pro cummertziare Lisp machines, chi issu e Tom Knight aiant creadu in laboratòriu. Greenblatt at refudadu investimentos esternos, creende chi sos profetos de su fàbbricu e de sa bèndida de unas màchinas poderent èssere torrados a imbestire cun profetu pro sa crèschida de sa sotziedade. A su contràriu, is àteros hacker reteniant chi esseret mègius s'acurtziamentu de una venture capital finantziadora. Is segundos, cando no est istadu possìbile segudare perunu acòrdiu, ant fundadu Symbolics, cun s'agiudu de Russ Noftsker, un'amministradore de su laboratòriu Al (Al Lab). Symbolics at reclutadu sa majoria de sos hacker abarrados, inclùdidu s'hacker nòdidu Bill Gosper.

Symbolics at costrintu Greenblatt fintzas a si dimitire tzitende sas polìticas de su MIT. Mentras ambas cumpangias produiant programma propietàriu, Stallman creiat chi LMI, a diferèntzia de Symbolics, aeret proadu a evitare de iscalabrare sa comunidade de su laboratòriu. Pro duos annos, de su 1982 a sa fine de su 1983, Stallman at traballadu a solu pro clonare is programmas de Symbolics, cun s'intentu de non ddi lassare su monopòliu in sos computer de su laboratòriu.

At refudadu unu benidore ue diat àere dèpidu firmare acòrdios de non divulgatzione pro non cumpartzire còdighes de orìgine o informatziones tècnicas cun unos àteros programmadores e acumprire unas àteras atziones chi cunsideraiat traitorias de sos printzìpios suos. At seberadu imbetzes de cumpartzire su traballu suo cun totus is àteros, in su chi cunsideraiat unu clàssicu ispìritu de collaboratzione. Mancari chi Stallman non partetziparet in sos annos sessanta a s'era de sa contra-cultura, est istadu ispiradu dae su refudu suo de sa chirca de sa richesa comente a primu obietivu de vida. Stallman sustentat chi sos impitadores de programmas diant dèpere tènnere sa libertade de “cumpartzire cun sos serentes issoro” e de pòdere istudiare e fàghere mudas a is programmas chi impreant.

At naradu medas bortas chi is tentativos de sos bendidores de programma propietàriu de proibire custos autos sunt “anti-sotziales” e “no èticos”. Sa frase “su programma bolet èssere lìberu” dd'est s'ispissu atribuida a manera non curreta, e Stallman sustentat chi custa est una descritzione farsa de sa filosofia sua. Issu sustentat chi sa libertade est vitale pro su bene de sos impitadores e de sa sotziedade comente a unu balore morale, e no a manera pura pro resones pragmàticas comente a isvilupare in carchi modu unu programma tecnicamente superiore. Pro evitare influèntzias dae su MIT in su ghennàrgiu 1984, Stallman at lassadu su traballu suo pro si dedicare a tempus prenu a su progetu GNU, chi aiat annuntziadu in su cabudanni de su 1983.

Su Progetu GNU

modìfica
Su logu GNU.

Stallman at annuntziadu su progetu pro su sistema operativu GNU in su cabudanni 1983 subra medas mailing list ARPAnet e Usenet. In su 1985, Stallman at publicadu su manifestu GNU, chi descriiat sas motivatziones suas pro creare unu sistema operativu lìberu, naradu GNU, chi diat èssere istadu cumpatìbile cun Unix. Su nùmene GNU est un'acrònimu ricorsivu pro "GNU's Not Unix (GNU no est Unix)". Pagu a pustis, at dadu chintu a una corporatzione sena profetu mutida Free Software Foundation pro impreare programmadores de programmera lìbera e frunire una base legale pro su movimentu de su programma lìberu.[1][10]

In su 1985, Stallman at imbentadu e ispainadu su cuntzetu de permissu de autore (copyleft), unu mecanismu legale pro amparare sos deretos de muda e redistribuzione de sa programmera lìbera. In comintzu, est istadu impreadu in sa GNU Emacs Generale Public License, e in su 1989 est istadu distribuidu su primu programma indipendente in suta de lissèntzia GPL. Dae tando, sa majoria de su sistema GNU est istadu cumpletadu. Stallman at contribuidu cun medas trastos netzessàrios, inclùdidos un'editor de testu, unu compiladore, unu debugger, unu build automator (unu mètodu automàticu de cumpiladura de còdighe de orìgine a còdighe binàriu).[11][12]

Is annos '90: GNU/Hurd e Linux

modìfica

Artìculos printzipales: HURD, Linux (nùcleu).

Su chi ancora mancaiat fiat su nùcleu. In su 1990, unos membros de su progetu GNU ant cumintzadu s'isvilupu de unu nùcleu, GNU Hurd, chi depet ancora segudare su livellu de maturidade rechertu pro s'impreu difùndidu. In su 1991, Linus Torvalds, un'istudiante finlandesu, at impreadu sos trastos de isvilupu GNU pro prodùere su kernel Linux. Is programmas de su progetu GNU sunt istados adatados luego pro funtzionare cun su nùcleu Linux e como medas impitadores e programmadores impreant su nùmene “Linux” pro si referire a su sistema operativu cumpletu. In sa comunidade de su programma lìberu nd'est resurtada una contierra: Stallman sustentat chi no impreare “GNU” mènguat in manera ingiusta su balore de su progetu GNU e noghet a sa sostenibilità de su movimentu de su programma lìberu seghende su collegamentu tra su programma e sa filosofia de su programma lìberu de su progetu GNU.

Sas influèntzias de Stallman in sa cultura hacker includent su nùmene POSIX e s'editor Emacs. In sos sistemas UNIX, sa popularidade de GNU Emacs at fatu cuncurrèntzia a s'àteru editor vi, provochende una gherra intre editor. Stallman at pigadu positzione in custu canonizende·si a manera brullana comente a "St. IGNUcius" de sa Crèsia de Emacs e reconnoschende chi "vi est s'editor de su diàulu", mentras "impreare una versione lìbera de vi no est unu pecadu, est una penitenza". Unu nùmeru de isvilupadores at bidu a Stallman comente a unu pessonàgiu difìtzile cun su cale traballare in paris de unu puntu de annotu polìticu, intra-personale o tècnicu.

A inghìriu a su 1992, isvilupadores de sa Lucid Inc. traballende subra Emacs s'ant brigadu cun Stallman e a sa fine ant fatu unu fork de su programma. Su fork issoro prus tardos est divenidu XEmacs. Un'archìviu de messàgios eletrònicos publicadu dae Jamie Zawinski documentat sas crìticas issoro e sas rispostas de Stallman. Ulrich Drepper, chi Stallman aiat nominadu pro traballare a sa libreria GNU libc pro su Progetu GNU, at publicadu chèscias contra a Stallman in sas notas pro sa distributzione de glibc 2.2.4. Drepper acusat Stallman de àere intentadu un'"iscalada ostile" de su progetu, referende·si a issu comente a unu "manìacu de su controllu e macu de ligare." Eric S. Raymond, chi a bias proclamat de faeddare a nùmene de un'ala de sos membros de su movimentu open source, at iscritu medas artìculos in tonos crìticos meda, in ue acrarat su disacòrdiu de su movimentu cun Stallman e su movimentu pro su programma lìberu.

In su 1999, Stallman at sollitzitadu s'isvilupu de un'entziclopedia lìbera on-line cumbidende su pùblicu a contribuire cun artìculos. S'entziclopedia, in sa bisura sua, diat àere dèpidu èssere de-tzentralizada, aberta a totus pro sa còpia e sa tradutzione; e sende aberta a sa contributzione de chie si siat, diat àere dèpidu cramare prus che totu s'atentu de sos insegnantes e de sos istudiantes[13]. Stallman bisada una durada de su progetu de s'òrdine de 20-30 annos pro pòdere tènnere cobertura de totu sos argumentos in totu sas limbas de su mundu.[14]

Is annos 2000

modìfica
Stallman durante s'interventu suo a Wikimania 2005 (Frankfurt am Main)
Stallman durante s'interventu suo a Wikimania 2009 (Buenos Aires)

In s'austu de su 2006, durante sos incontros cun su guvernu de s'Istadu indianu de su Kerala, at aconcadu sos funtzionàrios a lassare su programma propietàriu, comente a cuddu de Microsoft, in sas iscolas istatales. Custu at batidu a su detzisu de batire totu sos elaboradores iscolàsticos de 12.500 iscolas superioras de Windows a unu sistema operativu lìberu. A pustis de incontros personales, Stallman at otentu decraros positivos in su movimentu de su programma lìberu de su presidente de s'Ìndia de issara, Dr. A.P.J. Abdul Kalam, de sa candidada a sa presidèntzia frantzesa in su 2007 Ségolène Royal, e de su presidente de s'Ecuadòr Rafael Correa. In su 2006 e in su 2007, durante su de degheoto meses de sa consultatzione pùblica pro sa prima istèrrida de sa versione 3 de sa GNU Generale Public Licence, at agiuntu su de bator temas pro ispiegare sas mudadas propostas. Sa defensa detzisa de Stallman pro una programmera lìbera at ispiradu “Virtual Richard M. Stallman" (vrms), programma chi analizat sos pachetes installados in unu sistema Debian GNU/Linux, e sinnalat sos chi derivant de un'àrbore non lìberu.

Cun unu cummentu[15] acasagiadu dae su cuotidianu britànnicu The Guardian in su nadale 2010 Stallman at pigadu ispunto de sos eventos ligados a su casu de sa publicatzione de cablogrammas diplomàticos istadunidensos dae Wikileaks pro torrare a afirmare carchi cumbinchimentu suo subra sa natura non lìbera de sa retze Internèt (definidu comente a unu "logu virtuale" in manera sustantziale privu de deretos tziviles, chi esistint imbetzes in su mundu beru) e s'importu de sa programmera lìbera pro isfugire a su controllu fatu in retze a sos indivìduos a banda de aziendas mannas e Istados. In prus de definire sos atacos DDoS ispirados dae Anonymous contra aziendas importantes in lìnia comente a Amazon e MasterCard s'ecuivalente informàticu de una protesta de massa, Stallman at afirmadu:

(EN)
« I started the free software movement to replace user-controlling non-free software with freedom-respecting free software. With free software, we can at least control what software does in our own computers. »
 (SC)
« Apo aviadu su movimentu de su programma lìberu pro remplasare cun programmas lìberos rispetosos de sa libertade, is programmas non lìberos chi controllant a s'impitadore. Cun su programma lìberu, podimus nessi tènnere su controllu de su chi su programma faghet in sos elaboradores nostros. »
(Richard Stallman, The Anonymous WikiLeaks protests are a mass demo against control)

Su 16 cabudanni de su 2019 s'est dimìtidu dae sa càrriga de presidente de sa Free Software Foundation e dae sa positzione sua in su MIT, abarrende però a su cumandu de su progetu GNU.[16][17] Is dimissiones sunt dèpidas a s'iscàndalu pesadu dae is decraratziones suas in contu de Jeffrey Epstein, impresàriu incurpadu de abusos sessuales contra a minores e mortu suitzida in presone.[18][19] At annuntziadu de torrare in su cussìgiu de amministratzione de sa FSF in martzu de su 2021.[20] A pustis de s'annùntziu sunt cumpartas duas petitziones in GitHub: una pro pedire a sa FSF de torrare a bogare a Stallman[21] e una pro ddu sustènnere[22]. S'organizatzione at cunfirmadu s'intentzione de acollire a Stallman in su cussìgiu.[23] Issu at intentadu de ispricare is faeddos suos a pitzus de sa chistione Epstein e s'est iscusadu pro is malintèndidas chi ant causadu[24], ma unas cantu organizatziones ant detzìdidu de non suportare prus is fainas de sa Free Software Foundation.[25]

Su pensamentu

modìfica

Stallman at dedicadu sa majoria de is energias suas a s'ativismu polìticu e in su campu de su programmera. Manifestende de si curare pagu de sos benes materiales, ispiegat chi at "semper bìvidu a sa grussera... comente a un'istudiante, in manera sustantziale. E mi gèniat custu, pro ite bolet nàrrere chi su dinari non mi narat ite fàghere". Pro medas annos Stallman no at tentu una residèntzia permanente a foras de s'ufìtziu suo a su laboratòriu Computer Science and Artificial Intelligence Laboratory (CSAIL) de su Massachusetts Institute of Technology (MIT), defininde·si unu squatter (ocupante abusivu) in su campus. Sa positzione sua de research affiliate a su MIT non fiat pagada.[26]

In contu de sos cumbinchimentos religiosos suos, in una nota a pee de pàgina de un'artìculu chi at iscritu in su 1999, afirmat: "Comente a àteu, deo non sigo peruna religione-ghia, ma carchi borta mi agato a ammirare carchi cosa de su chi narant." Stallman at seberadu de non festare sa Paschighedda, tzelebrende imbetzes su 25 nadale una festa de imbentu suo, Grav-mass (unu giogu de paràulas referidu a Christ-mas, Paschighedda in limba inglesa). Su nùmene e sa data sunt referidos a Isaac Newton, chi est nàschidu in cussa die.

Cando ddi benint fatas preguntas in contu de sas figuras chi l'ant ispiradu, rispondet chi ammirat Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Nelson Mandela, Aung San Suu Kyi, Ralph Nader, e Dennis Kucinich, cummentende annotamala: "Deo ammiro Franklin Delano Roosevelt e Winston Churchill, mancari chi crìticu carchi cosa chi ant fatu". Stallman est unu sustenidore de su Green Party istadunidensu.[27]

Stallman afirmat de non tènnere unu telèfonu tzellulare, ca creet chi sas rastas de sos telèfonos tzellulares creent problemas pro sa privatesa de sos datos personales.[28] Adorat una manna variedade de istiles musicales, de Conlon Nancarrow a su folk: sa Cantzone de su Programma Lìberu est iscrita mudende is faeddos de sa dantza folk bùlgara Sadi Moma. Prus de reghente at iscritu un'imitatzione de sa cantzone folk cubana Guantanamera, chi faeddat de unu presoneri in sa base navale de Guantanamo Bay, e dd'at registrada a Cuba cun mùsicos cubanos.

Stallman est un'apassionadu de fantascièntzia, inclùdidas is òperas de s'iscritore Greg Egan. In manera ocasionale andat a cunvegnos de fantascièntzia (at iscritu sa Cantzone de su Programma Libero mentras arreaiat su turnu suo pro cantare a unu de custos cunvegnos). At iscritu duos contos de fantascièntzia, Su deretu de lèghere (The Right to Read)[29] e Ingegneria geniètica (Jinnetic Engineering)[30]. De limba-mama inglesa, Stallman faeddat in manera bastante fluente fintzas frantzesu e ispagnolu e est capassu de tènnere is arresonos suos de duas oras in custas limbas. Bantat una padronia incumprida de indonesianu puru. Tra sos hobby suos ddoe at s'istùdiu de sas dantzas populares internatzionales, bolare, coghinare, sonare su flàutu durche, sa fìsica, su fandom fantascientìficu e, craramente, sa programmatzione informàtica.

Su lèssicu

modìfica

Stallman donat importu mannu a is faeddos e is etichetas chi sa gente impreat pro faeddare de su mundu, inclùdidas sas relatziones tra sa programmera e sa libertade. Pedit a sas persones de nàrrere “programmera lìbere”, “GNU/Linux”, e de evitare su tèrmine “propiedade intelletuale” o “piratesa” in chistiones informàticas. Sas rechertas suas chi sas persones impreent tzertos tèrmines, e sos isfortzos continos suos pro aconcare a sa gente de s'importu de sa terminologia, sunt fonte de disintesa regulare e cuntrastu cun alas de sa comunidade pro su programma lìberu e open source.

Unu de sos critèrios suos pro cuntzèdere un'intervista a unu giornalista est chi su giornalista atzetet de impreare sa terminologia sua de su cumintzu a sa fine de s'artìculu. Carchi bortas at fintzas rechertu a sos giornalistas de lèghere alas de sa filosofia GNU in antis de un'intervista, pro “motivos de atòliu”. Stallman refudat su tèrmine alternativu “programma open-source” ca non faghet bènnere in mente su chi Stallman cunsìderat comente a balore de su programma: sa libertade. De cunsighèntzia no at a informare sas persones in sas chistiones de sa libertade, e no at a batire sa gente a abbalorare e amparare sa libertade sua.

Duas alternativas chi Stallman atzetat sunt "libre software e "unfettered software" (programma sena restritziones). Comente si siat, "free software" (programmera lìbera) est su tèrmine chi pedit a is persones de impreare in inglesu. Pro resones pretzisas, sustentat su tèrmine "programma propietàriu" masaprestu chi “programma closed source", cando nche si referit a unu programma chi no est lìberu. Stallman pedit chi su tèrmine "GNU/Linux", chi pronùntziat "GNU Slash Linux", bèngiat impreadu pro si referire a su sistema operativu creadu dae sa cumbinatzione de su sistema GNU e su kernel Linux. Stallman si referit a custu sistema operativu comente a “una variante GNU, e su progetu GNU est su printzipale isvilupadore suo”. Reclamat chi sa connessione tra sa filosofia de su progetu GNU e su programma suo benit segada cando sas persones si referint a sa cumbinatzione in manera simple comente a "Linux". A cumintzare belle dae su 2003, at cumintzadu a impreare fintzas su tèrmine “GNU+Linux” chi pronùntzia "GNU plus Linux".

Stallman sustentat chi su tèrmine “Propiedade Intelletuale” est istadu pensadu pro confùndere sas persones, e benit impreadu pro evitare una discussione intelligente in sas dillindadas de copyright, brevetos, e leges in su semu, de pare a pare, tratende sena distintzione àreas de leges chi sunt prus dissimili chi prètzisas. Issu sustentat fintzas chi referinde·si a custas leges comente a leges “de propiedades”, su tèrmine influentzat sa discussione cando si pensat a comente a tratare custas chistiones.

« Custas leges ant tentu orìgine a manera separada, si sunt isvilupadas a manera diferente, cugùgiant fainas diferentes, tenent règulas diversas, e pesant chistiones polìticas pùblicas diversas. Sa lege subra su copyright est istada creada pro promòvere sa faina de s'iscritore e s'arte, e tratat a manera cumpleta sas minudas de unu traballu de iscritore o arte. Sa lege subra su brevetu teniat s'intentzione de incoragire sa publicatzione de ideas, a su prètziu de limitados monopòlios in custas ideas, unu prètziu chi diat pòdere bàlere sa pena de pagare in carchi campu e no in àteros. Sa lege subra su marcu non si proponiat de promòvere carchi faina de afares, ma isceti de permìtere a sos comporadores de ischire ite fiant comporende.[31] »

Un'esèmpiu de avertimentu pro evitare àtera terminologia oferende fintzas impòsitos pro possìbiles alternativas, benit de unu messàgiu de Stallman a una mailing list pùblica:

« Deo penso chi siat faina bona pro sos autores (pro praghere non ddos narade “creadores”, non sunt deus) pedire dinari pro sas còpias de sos traballos issoro (pro praghere non suta-valutade custos traballos narade·ddos "contenutu") in modu de balangiare (su tèrmine "cumpenso" ìmplicat a manera farsa chi si chistionet de indennizare carchi tipu de disacatos).[32] »


Su contributu a s'informàtica

modìfica

Stallman at iscritu medas sàgios subra sa libertade de sa programmera e de sos primos annos noranta est un'ativista polìticu a favore de su movimentu de sa programmera lìbera. Is arresonos chi at pronuntziadu sunt intitulados “Su progetu GNU e su movimentu de sa programmera lìbera” (The GNU project and the Free Software movement), “Is perìgulos de sos brevetos subra is programmas” (The Dangers of Programmas Patents) e “Copyright e comunidades in s'era de sas retzes de elaboradores” (Copyright and Community in the age of computer networks). De sa metade de sos annos '90 at impreadu meda de su tempus suo sustentende su programma lìberu e promovende campagnas contra sos programmas propietàrios, e su chi a issu pariat un'estensione esagerada de sas leges subra su copyright. Stallman at fintzas isvilupadu medas programmas famados: Emacs, sa GNU Compiler Collection[33] e su GNU Debugger[34].

In su 2009, sa tècnica introduida dae Stallman e Sussman in sa relata issoro est ancora su mètodu prus generale e balente de “Intelligent backtracking”[35]. In custa relatzione est istada fintzas introduida sa tècnica “constraint recording” (ammentu de sos vìnculos) in ue is resurtados partziales de una chirca sunt registrados pro un'impreu nou[8]. Comente a hacker a su laboratòriu de abbistesa artifitziale de su MIT, Stallman at traballadu subra progetos de programmas comente a TECO, Emacs, e su sistema operativu pro Lisp Machine. Est istadu crìticu meda in contu de sa polìtica de limitatzione de s'atzessu a is elaboradores de is laboratòrios de su MIT.

Stallman at partetzipadu a protestas contra a is brevetos subra is programmas, DRM, e programmera propietària. Protestende contra su programma propietàriu in s'abrile 2006, Stallman teniat unu cartellu cun iscritu “Non comporeis dae ATI, inimiga de sa libertade bostra” durante un'arresonu de unu rapresentante de s'ATI in s'edifìtziu in ue Stallman traballat, cun su resurtadu chi est istada tzarrada sa politzia. ATI dae tando s'est fùndida cun AMD e at fatu passos piticos pro lassare sa documentatzione pro s'hardware issoro disponìbile a s'impreu de sa comunidade de su programma lìberu. Stallman at fintzas agiudadu e suportadu su tentativu de torrare a abèrrere su progetu de una biblioteca in lìnia de partiduras musicales internatzionales (International Music Score Library Project), a pustis chi fiat istada bogada su 19 santugaine 2007, a pustis de una lìtera de difida de s'Universal Edition.

Prèmios e reconnoschimentos

modìfica

Stallman at retzidu medas reconnoschimentos pro su traballu suo:

  • 1986 – Assòtziu onoràriu a vida a sa Computer Society de s'Universidade de tecnologia Chalmers[36]
  • 1990 – MacArthur Fellowship ("genius grant")[37]
  • 1990 – Prèmiu Grace Murray Hopper de sa Association for Computing Machinery "Pro su traballu visionàriu in s'isvilupu de s'editor de testu estensibile Emacs"[38]
  • 1996 – làurea honoris causa de su Istitutu Règiu de Tecnologia de s'Isvètzia[39]
  • 1998 – Prèmiu "Pioneer award" de sa Electronic Frontier Foundation[40]
  • 1999 – Prèmiu Yuri Rubinsky[41]
  • 2001 – Prèmiu "Takeda Techno-Entrepreneurship Award for Social/Economic Well-Being" de sa Fondatzione Takeda (武田研究奨励賞)[42]
  • 2001 – làurea honoris causa de sa Universidade de Glasgow[43]
  • 2002 – Assòtziu a sa United States National Academy of Engineering[44]
  • 2003 – làurea honoris causa de sa Vrije Universiteit Brussel[45]
  • 2004 – làurea honoris causa de s'Universidade Natzionale de Salta.[46]
  • 2004 – Professore onoràriu de s'Universidade Natzionale de Ingegneria de su Perù.[47]
  • 2007 – Professore onoràriu de sa Universidad Inca Garcilaso de la Vega.[48]
  • 2007 – Primu Prèmiu Internacional Extremadura al Conocimiento Libre[49]
  • 2007 – làurea honoris causa de sa Universidad de Los Angeles de Chimbote
  • 2007 – làurea honoris causa de sa Università di Pavia[50]
  • 2008 – làurea honoris causa de sa Università Nazionale di Trujillo, Perù
  • 2009 – làurea honoris causa de sa Lakehead University[51][52]
  • 2011 – làurea honoris causa de sa Universidad Nacional de Córdoba[53]
  • 2012 – professore onoràriu de sa Universidad César Vallejo de Trujillo, Perù[54]
  • 2012 – laurea honoris causa de sa Universidad Latinoamericana Cima de Tacna, Perù[7]
  • 2012 – laurea honoris causa de sa Universidad José Faustino Sánchez Carrió, Perù[7]
  • 2014 – laurea honoris causa de sa Concordia University de Montréal[55]
  • 2015 – ACM Software System Award "Pro s'isvilupu e su cumandu de GCC"[56]
  • 2016 – laurea honoris causa de sa Université Pierre et Marie Curie[57]
  • 2016 – Social Medicine award, de GNU Solidario[58]
  • 2017 – dotoradu honoris causa de sa Universidad Nacional, Argentina[7]
  • 2018 – dotoradu honoris causa de sa Universidad de Tucumán, Argentina[7]
  • 2018 – professore onoràriu de sa Universidad Tecnológica Nacional, in Mendoza, Argentina[7]

In su 2007 est istadu iscurtadu, in paris cun su prof. Arturo De Corinto e Bruce Perens[59] in un'auditzione ufitziale de sa cummissione cultura de sa Càmera de sos deputados italiana.

Òperas

modìfica

(parziale)

Publicatziones sientìficas

modìfica
  • Stallman, Richard M; Sussman, Gerald J (November 1975). Heuristic Techniques in Computer-Aided Circuit Analysis. CAS-22 (11). IEEE Transactions on Circuits and Systems.
  • Stallman, Richard M; Sussman, Gerald J (1977). Forward Reasoning and Dependency-Directed Backtracking In a System for Computer-Aided Circuit analysis. Artificial Intelligence 9. pp. 135–196.
  • Richard Stallman, Reevaluating Copyright: The Public Must Prevail, Oregon Law Review 75(1) 1996.
  • Stallman, Richard M (2009). Viewpoint: Why "open source" misses the point of free programmas. Communications of the ACM 52(6). pp. 31–33. http://doi.acm.org/10.1145/1516046.1516058.
  • Stallman, Richard M (2010). Is digital inclusion a good thing? How can we make sure it is?. 48. Communications Magazine, IEEE. pp. 112–118. https://dx.doi.org/10.1109/MCOM.2010.5402673.

Libros de divulgatzione

modìfica
  • Free Software, Free Society: The Selected Essays of Richard M. Stallman, 2002

Notas

modìfica
  1. ↑ 1.0 1.1 (IT) Annuncio iniziale del progetto GNU, in gnu.org, 27 cabudanni 1983. URL consultadu su 16 martzu 2013.
  2. ↑ (EN) What is free software and why is it so important for society?, fsf.org. URL consultadu su 16 martzu 2013.
  3. ↑ (EN) The History of the GPL, in free-soft.org. URL consultadu su 9 làmpadas 2016.
  4. ↑ (EN) License information for Debian, in debian.org. URL consultadu su 9 làmpadas 2016.
  5. ↑ Litzèntzias impreadas in F-Droid (TXT), in gitlab.com. URL consultadu su 9 làmpadas 2016.
  6. ↑ Sam Williams, Capitolo 3. Un ritratto dell'hacker da giovane, in Codice Libero. Richard Stallman e la crociata per il software libero, Apogeo, 2003, ISBN 978-88-503-2108-7. URL consultadu su 10 austu 2019 (archiviadu dae s'url originale su 13 làmpadas 2013).
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 (EN) Biography, in stallman.org. URL consultadu su 28 nadale 2016.
  8. ↑ 8.0 8.1 (EN) Richard M. Stallman, Gerald Jay Sussman, Forward Reasoning and Dependency-Directed Backtracking in a System for Computer-Aided Circuit analysis.
  9. ↑ (EN) Forward Reasoning and Dependency-Directed Backtracking in a System for Computer-Aided Circuit Analysis, in dspace.mit.edu.
  10. ↑ The GNU Manifesto, in gnu.org.
  11. ↑ (EN) The History of the GNU General Public License, in www.free-soft.org. URL consultadu su 28 nadale 2016.
  12. ↑ (EN) Emacs General Public License, in www.free-soft.org. URL consultadu su 28 nadale 2016 (archiviadu dae s'url originale su 12 làmpadas 2018).
  13. ↑ (EN) Richard Stallman, The Free Universal Encyclopedia and Learning Resource, 1999
  14. ↑ (EN) Geert Lovink, An interview with Richard Stallman, Founder of the Free Software Foundation Archiviadu su 29 cabudanni 2018 in s'Internet Archive., in Wizards of OS, Berlinu, 17 trìulas 1999.
  15. ↑ (EN) The Guardian, The Anonymous WikiLeaks protests are a mass demo against control - The actions against MasterCard and Amazon are not 'hacking'. People are just finding a way to protest in a digital space, 17 nadale 2010.
  16. ↑ (EN) Free Software Foundation, Richard M. Stallman resigns, in www.fsf.org. URL consultadu su 28 cabudanni 2019.
  17. ↑ FSF and GNU — Free Software Foundation — working together for free software, in www.fsf.org. URL consultadu su 2 santandria 2019.
  18. ↑ (EN) 2019: July - October Political Notes - Richard Stallman, in stallman.org. URL consultadu su 28 cabudanni 2019.
  19. ↑ (IT) Caso Epstein, il guru del software libero Richard Stallman lascia il MIT, in Repubblica.it, 17 cabudanni 2019. URL consultadu su 28 cabudanni 2019.
  20. ↑ (IT) Richard Stallman torna nella Free Software Foundation, in www.punto-informatico.it. URL consultadu su 22 martzu 2022.
  21. ↑ (EN) An open letter to remove Richard M. Stallman from all leadership positions, in rms-open-letter.github.io. URL consultadu su 22 martzu 2022.
  22. ↑ (EN) An open letter in support of Richard M. Stallman, in An open letter in support of RMS.. URL consultadu su 22 martzu 2022.
  23. ↑ (EN) Statement of FSF board on election of Richard Stallman — Free Software Foundation — Working together for free software, in www.fsf.org. URL consultadu su 22 martzu 2022.
  24. ↑ (EN) RMS addresses the free software community — Free Software Foundation — Working together for free software, in www.fsf.org. URL consultadu su 22 martzu 2022.
  25. ↑ (EN) Statements by other organizations on the reappointment of RMS to the FSF board, in rms-open-letter.github.io. URL consultadu su 22 martzu 2022.
  26. ↑ Stallman shares Takeda award of nearly $1M, in MIT News. URL consultadu su 28 cabudanni 2019.
    «He worked as a computer programmer at the AI Lab from 1971-84, when he resigned to develop free software, continuing to work at the lab as an unpaid MIT research affiliate.».
  27. ↑ (EN) Richard Stallman's Personal Home Page, stallman.org. URL consultadu su 13 làmpadas 2011.
  28. ↑ (EN) RMS lifestyle, in stallman.org. URL consultadu su 22 freàrgiu 2017.
  29. ↑ Richard Stallman, The right to read, in gnu.org.
  30. ↑ (IT) Richard Stallman, Ingegneria genietica, in stallman.org.
  31. ↑ Hai detto "proprietà intellettuale"? È un miraggio seducente
  32. ↑ (EN) Email: "IP Justice Comment to IGF on Top Policy Issues for Athens" Archiviadu s'8 santandria 2017 in s'Internet Archive.
  33. ↑ (EN) Contributors to GCC, gnu.org. URL consultadu su 16 martzu 2013.
  34. ↑ (EN) RMS lecture at Royal Institute of Technology (Sweden), 30 October 1986, gnu.org.
  35. ↑ Stuart Russell, Peter Norvig, Artificial Intelligence: A Modern Approach, 3, 2009, p. 229.
  36. ↑ (EN) Event details: Talk by Richard rms Stallman, Chalmers University of Technology. URL consultadu s'8 abrile 2012 (archiviadu dae s'url originale su 6 santandria 2018).
  37. ↑ (EN) Stallman, Richard, in MacArthur Fellowship.
  38. ↑ (EN) Grace Murry Hopper award citation, in awards.acm.org (archiviadu dae s'url originale su 2 abrile 2012).
  39. ↑ (SV) Hedersdoktorer vid KTH, in kth.se. URL consultadu s'11 austu 2019 (archiviadu dae s'url originale s'11 austu 2019).
  40. ↑ (EN) Pioneer Awards: Past Winners, in Electronic Frontier Foundation.
  41. ↑ (EN) Richard Stallman Wins Microsoft's Money, in ahref.com (archiviadu dae s'url originale su 16 austu 2000).
  42. ↑ (EN) The Takeda Foundation announces winners of the Takeda Award 2001 to honor achievements in engineering The Takeda Foundation
  43. ↑ (EN) University announces honorary degrees to celebrate 550th anniversary University of Glasgow
  44. ↑ (EN) Members Directory - Dr. Richard M. Stallman National Academy of Engineering
  45. ↑ (EN) Honorary Doctorates Archiviadu su 2 abrile 2015 in s'Internet Archive. Vrije Universiteit Brussel
  46. ↑ (ES) RESOLUCIÓN CS N° 204/04, Bo.unsa.edu.ar, 25 làmpadas 2004. URL consultadu su 12 martzu 2010.
  47. ↑ (ES) Richard Matthew Stallman ofrecerá conferencia orientada al uso del software libre, in Nota de Prensa, Universidad Nacional de Ingeniería del Perú. URL consultadu s'8 abrile 2012 (archiviadu dae s'url originale su 7 trìulas 2012).
  48. ↑ (ES) Universidad Garcilaso realizó Conferencia Magistral a cargo del Dr. Richard Stallman, in Noticias Garcilasinas, Universidad Inca Garcilaso de la Vega. URL consultadu s'8 abrile 2012 (archiviadu dae s'url originale su 23 làmpadas 2012).
  49. ↑ (ES) 20 Minutos, El padre del software libre, Premio Internacional Extremadura, 1º febbraio 2007.
  50. ↑ (IT) Università di Pavia, Laurea in Ingegneria Informatica a Richard Stallman., in unipv.eu. URL consultadu su 10 austu 2019 (archiviadu dae s'url originale su 4 santugaine 2011).
  51. ↑ YouTube — RMS Given Honorary Degree at Lakehead, in youtube.com.
  52. ↑ (EN) Agora Online — Honorary Degree Recipients, in agora.lakeheadu.ca (archiviadu dae s'url originale su 21 austu 2013).
  53. ↑ (ES) National University of Córdoba, Honoris Causa para Richard Stallman, el gurú del software libre, in unc.edu.ar, 16 austu 2011 (archiviadu dae s'url originale su 24 santugaine 2011).
  54. ↑ (EN) Richard Stallman, in CEBE: Central European Bitcoin Expo, 30 martzu 2014. URL consultadu su 23 martzu 2022.
  55. ↑ (EN) Concordia awards 3 new honorary doctorates, in www.concordia.ca. URL consultadu su 23 martzu 2022.
  56. ↑ (EN) Richard Stallman, in awards.acm.org. URL consultadu su 23 martzu 2022.
  57. ↑ (FR) "Cérémonie des docteurs honoris causa 2016", in upmc.fr.
  58. ↑ (EN) GNU Health CON 2016 - I International GNU Health Conference, in web.archive.org, 8 nadale 2018. URL consultadu su 23 martzu 2022 (archiviadu dae s'url originale s'8 nadale 2018).
  59. ↑ (IT) Rassegna stampa (PDF), in dicorinto.it. URL consultadu su 28 làmpadas 2007 (archiviadu dae s'url originale su 10 austu 2011).

Bibliografia

modìfica
Controllu de autoridadeVIAF (EN) 172877655 · ISNI (EN) 0000 0001 4041 2147 · ACM DL 81100150601 · BIBSYS (EN) 2045904 · BNE (ES) XX1696203 (data) · BNF (FR) cb145029774 (data) · CiNii (JA, EN) DA03385477 · DBLP 65/3006 · GND (DE) 124015891 · LCCN (EN) n86110448 · MusicBrainz ac8f8420-bec4-4e20-bcd2-bbeb9296b31e · NDL (EN, JA) 00475488 · NLI (EN, HE) 002234726 · NLK (KO) KAC200803875 · NLP (PL) https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/a0000002725591 · NSK (HR) 000441689 · NTA (EN) 242595642 · OL OL1052887A · RERO 02-A003857210 · SBN (IT) CFIV192722 · SUDOC (FR) 069347573 · S2AuthorId 2153307 · WorldCat Identities (EN) n86-110448

 
Wikimedaglia
Custu est unu de sos artìculos de su mese, est a nàrrere unu de sos mègius artìculos creados e postos in sa pàgina printzipale dae sa comunidade, chi l'at isseberadu pro su mese de martzu de su 2021

Candidados pro sos meses benidores

Totu sos artìculos de su mese

Bogadu dae "https://sc.wikipedia.org/w/index.php?title=Richard_Stallman&oldid=184043"