Rivolutzione de is gravellos
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
Sa Rivolutzione de is Gravellos (Revolução dos Cravos in portughesu) est istada un'abolotu militare chi at tentu logu in Portugallu sa die 25 de abrile de su 1974 e chi at acabadu cun su règimene polìticu connotu che a Istadu Nou[1], in vigore dae su 1933[2]. S'abolotu est istadu acumpridu dae sos ufitziales intermèdios de sa gerarchia militare (su MFA), sa majoria de is cales fiant capitanos chi aiant partetzipadu a sa gherra coloniale[3].
Pretzedentes
modìficaA cunsighèntzia de su corpu militare de su 28 de maju de su 1926, fiat istadu instauradu in Portugallu unu règimene autoritàriu de ispiratzione fascista. In su 1933, su règimene, chi si fiat autodenùmenadu Estado Novo,[4] aiat aprovadu una costitutzione noa e António de Oliveira Salazar fiat passadu a cuntrollare su paisu. Salazar aiat mantentu su pòdere fintzas a s'annu 1968, cando si fiat dèpidu retirare a cunsighidu de un'emorragia tzerebrale. Su suplidore fiat istadu Marcello Caetano chi aiat ghiadu su paisu fintzas a cando fiat istadu depostu su 25 de abrile de su 1974.
Suta su guvernu de s'Estado Novo, su Portugallu fiat istadu cunsideradu semper una ditadura[5] dae s'opositzione,[6] dae is osservadores internatzionales e fintzas dae is dirigentes de su règimene matessi. Formalmente esistiant eletziones, ma sa balidesa issoro fiat semper cuntestada dae s'opositzione chi imputaiat su guvernu de fràude eletorales e de non respetare su dovere de s'impartzialidade.
S'Estado Novo possediat una politzia polìtica, sa PVDE (Polícia de Vigilancia e Defesa do Estado), torrada a numenare a partire dae su 1945 PIDE (Polícia internacional e de Defesa do Estado) e a coa dae su 1969 DGS (Direcção-Geral de Segurança; in sardu, Diretzione-Generale de Seguresa) chi persighiat a sos oposidores de su règimene. Sa polìtica coloniale de su paisu fiat istada de mantènnere is colònias fintzas a pustis sa dècada 1960, a s'imbesse de sa majoria de sos àteros paisos europeos, sende chi su mantinementu de un'impèriu coloniale faghiat parte de sa bisura de s'istòria de sos ideòlogos de su regìmene. Mancari cuntestadu in is fòrums mundiales, comente s'ONU, su Portugallu aiat mantentu una polìtica de fortza e fiat istadu obligadu, partende dae su cumintzu de sos annos 1960, a difendere militarmente is colònias contra de is grupos indipendentistas in Angola, in Guinea Bissau e in su Mozambicu.[7]
Economicamente, su règimene aiat mantentu una polìtica de cunditzionamentu industriale chi cunsistiat in assingiare su mercadu portughesu a pagos grupos industriales. Su paisu fiat abarradu pòberu fintzas a sos annos 1960 e custu aiat istimuladu s'emigratzione cara a paisos comente Frantza e Isvìtzera[8] mancari, partende dae sos annos 1960 fiat inghitzadu, paris comente in sa bighina Ispagna (issa puru suta ditadura) unu tzertu isvilupu econòmicu[9].
Preparatzione
modìfica
Sa prima reunione clandestina de capitanos aiat tentu logu in Bissau, su 21 de austu de su 1973. Una reunione noa, su 9 de cabudanni de su 1973 in su Monte Sobral (Alcáçovas) aiat criadu su Movimento das Forças Armadas. Su 5 de martzu de su 1974 fiat aprovadu su primu documentu de su movimentu : "Is Militares, is Fortzas Armadas e sa Natzione", chi aiat tzirculadu in clandestinidade. Su 14 de martzu su guvernu aiat destituidu is generales António de Spínola e Francisco da Costa Gomes de is càrrigas issoro a pustis de àere refudadu dae partetzipare a una tzerimònia de apògiu a su regìmene. Su 24 de martzu s'ùrtima reunione clandestina aiat detzìdidu su derrocamentu de su regìmene pro mèdiu de sa fortza.
Movimentos militares durante sa Rivolutzione
modìficaSu 24 de abrile de su 1974, unu grupu de militares cumandados dae Otelo Saraiva de Carvalho aiat installadu a fura su logu de cumandu de su movimentu golpista in sa caserma de Pontinha, in Lisbona.
A is 22:55 oras fiat trasmìtida sa cantzone E depois do Adeus, de Paulo de Carvalho, dae is Emissores Assotziados de Lisbona. Custa fiat istada una de is sìngias acordadas prèviu dae is golpistas chi annuntziaiat sa pigada de positziones de sa prima fase de su corpu de istadu.
Sa segunda sìngia si fiat prodùida a is 00:20 oras, cando fiat trasmìtida sa cantzone Grândola Vila Morena de José Afonso, dae su programma Lìmite de sa Rádio Renascença[10], chi cunfirmaiat su golpe e marcaiat su cumintzu de sas operatziones. Su telecronista de s'emitidora fiat Leite de Vasconcelos, giornalista e poeta mozambiganu.
Su corpu militare de su 25 de abrile aiat tentu sa collaboratzione de regimentos militares vàrios chi aiant isvilupadu un'atzione cuntzertada.
In su norte de su paisu, una fortza de su CICA 1 cumandada dae su Tenente Coronellu Carlos Azeredo aiat pigadu su Cuarteri Generale de sa Regione Militare de Porto. Custa fortza fiat afortigada dae àteras bènnidas de Lamego. Fortzas de su BC9 de Viana do Castelo aiant ocupadu s'Aeroportu de Pedras Rubras e fortzas de su CIOE aiant ocupadu sa RTP e su RCP de Porto. Su règimene aiat tando reagidu e su ministru de sa defensa aiat ordinadu a is tropas de Braga chi avantzarent conca a Porto ma is fortzas de Braga aiant giai aderidu a su corpu militare.
S'Escola Pràctica de Cavalleria de Santarém aiat tentu su rolu prus importante cun s'ocupatzione de su Terreiro do Paço, chi est sa pratza de Lisbona in ue s'agatat sa sede de bona parte de is ministèrios. Is fortzas de s'Escola Pràctica de Cavalleria fiant cumandadas dae su capitanu Salgueiro Maia. Su Terreiro do Paço fiat istadu ocupadu in is primas oras de su mangianu. Salgueiro Maia aiat tramudadu prus tardu parte de is fortzas suas conca a su Quartel do Carmo in ue fiat su cabu de su guvernu, Marcello Caetano, chi si fiat rèndidu a sa fine de sa die, integrende su pòdere a su Generale António de Spínola. Marcello Caetano a coa si nche fiat fuidu a Madèira, e dae in ie fiat mòvidu in esìliu a Brasile.
Su 25 de abrile de su 1974 fiant ochidas bator persones, cando unos membros de sa politzia polìtica aiant isparadu subra is persones chi fiant manifestende in fache de sa sede.[11]
Sa polìtica de is Tres D
modìfica
S'incràs, Spínola aiat annuntziadu sa formatzione de un'assemblea de salude natzionale e aiat letu sa proclamatzione redatada dae su MFA. Custa proclamatzione afirmaiat ca su pòdere diat èssere torradu a is tziviles a pustis de sa tzelebratzione de eletziones lìberas e insistiat in sa boluntade de una polìtica de is Tres D : «Democratizar, Descolonizar, Desenvolver» (Democratizare, Deconolizare, Isvilupare).
Cunsighèntzias
modìficaA pustis de su 25 de abrile fiant lìberados is presoneris polìticos dae sa Presone de Caxias.[12] Is cabos polìticos de s'opositzione in esìliu fiant torrados a Portugallu in is dies a fatu[13]. Una chida prus tardu, su 1 de maju fiat istadu pòdidu tzelebrare legalmente in is arrugas de is tzitades pro sa prima borta dae annos medas. In Lisbona si fiant atobiadas tzirca unu millione persones.
Su Portugallu aiat passadu a pustis unu perìodu trumbulladu chi fiat duradu tzirca 2 annos, marcados dae perricas intre sa manca e sa dereta. Is aziendas mannas fiant natzionalizadas. In su 1976 si fiant tzelebradas eletziones lìberas[14] e fiat istada istabilida una democratzia parlamentare parìbile a is àteras de Europa Otzidentale. Sa gherra coloniale fiat parada e is colònias africanas si fiant indipendentizadas in antis de acabare su 1975.
Riferimentos
modìfica- ↑ Ana Sofia Ferreira, As eleições no Estado Novo (PDF), in ler.letras.up.pt.
- ↑ Salazar e o Estado Novo, in eb23-cmdt-conceicao-silva.rcts.pt. URL consultadu su 1º maju 2021 (archiviadu dae s'url originale su 31 maju 2012).
- ↑ 1974: Rebels seize control of Portugal, in news.bbc.co.uk.
- ↑ Guya Accornero, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13510347.2012.674367?scroll=top&needAccess=true&journalCode=fdem20.
- ↑ Portugal Salazarista, in ditaduras.no.sapo.pt. URL consultadu su 1º maju 2021 (archiviadu dae s'url originale su 23 nadale 2010).
- ↑ A extrema-esquerda e as eleições de 69, in caminhosdamemoria.wordpress.com.
- ↑ Ana Sofia Ferreira, As eleições no Estado Novo (PDF), in ler.letras.up.pt.
- ↑ Legiões de camponeses deixaram, nos anos 60, o mundo rural e emigraram para as cidades ou para o estrangeiro, in dn.pt. URL consultadu su 1º maju 2021 (archiviadu dae s'url originale su 1º maju 2021).
- ↑ O Estado, as relações salariais e o bem-estar social na semi-periferia: o caso português (PDF), in ces.fe.uc.pt. URL consultadu su 1º maju 2021 (archiviadu dae s'url originale su 15 maju 2013).
- ↑ Cronologia pulsar da revolução, in www1.ci.uc.pt. URL consultadu su 1º maju 2021 (archiviadu dae s'url originale su 15 abrile 2021).
- ↑ Três manifestantes mortos por elementos da PIDE-DGS, in sites.google.com. URL consultadu su 1º maju 2021 (archiviadu dae s'url originale su 12 cabudanni 2016).
- ↑ A minha passagem por Caxias Como a CIA ensinou os portugueses a torturar, in resistir.info.
- ↑ Regresso de Mário Soares e Álvaro Cunhal, in pissarro.home.sapo.pt. URL consultadu su 1º maju 2021 (archiviadu dae s'url originale su 17 nadale 2011).
- ↑ A nova Constituição, eleição de Eanes e governo do PS, in maltez.info.
Àteros progetos
modìfica| Wikimedia Commons tenet files chi ligant a: Rivolutzione de is Gravellos |