Carta europea de sas limbas regionales o de minorìa


Articulu in logudoresu

Sa Carta Europea de sas limbas regionales o de minorìa (in inglesu: European Charter for Regional or Minority Languages, tenende che acronimu ECRML) est unu trattau internatzionale fattu in Istrasburgu in su 5 de Sant'Andria de su 1992 dae su Cunsizu de Europa (STE 148).

Istados chi ant firmau e ratificau sa Carta in birde iscuru; in birde craru, istados chi ant firmau sa Carta ma non l'ant ratificada a pùstis; in murru, istados chi non ant nèn firmau nèn ratificau sa Carta; in arbu, istados chi non fachent parte de su Cunsìzu de Europa.

Obiettivos e resones modìfica

Sa Carta cheret, a un'ala, tutelare e promovere sas limbas regionales o de minoria comente un'aspettu postu a menetta de sa sienda curturale europea, e a un'ala promovere s'impreu de custas limbas in sa vida prubica e privada. Sa funtzione chi tenet est essentzialmente curturale, e naschit dae su cunsideru chi in Europa b'at populos chi faveddant una limba a diversu dae sa maiorìa de sa populatzione chi tenet s'istadu issoro.

Sa Carta non coperit sas limbas chi faveddan sas comunidades disterradas in terrinu anzenu.

Adesiones modìfica

Tottus sos istados europeos podent firmare sa Carta, fintzas si una limba de minorìa non bi l'ant (comente a su Lussemburgu, pro esempiu). Sos istados podent isseperare de reconnoscher sa limba chi cheren ma depent esser cufforma a sas regulas chi sa Carta ponet a craru. De prus, sos Istados podent detzidere de annangher atteras limbas in prus de cussas chi ja bi sunt.

Sa Carta est intrada in vigore cando l'ant ratificada a su nessi 5 istados (1° de martzu de su 1998), e a como l'ant firmada 33 istados ma petzi 24 l'ant puru ratificada. Sa Frantza, a pustis de b'aer postu sa firma, at detzisu de non la ratificare, ma at iscrittu prusaprestu pro contu suo una lista de sas limbas chi cheret a esser reconnottas comente de minorìa.

Sos istados in ube sa Carta est in vigore in su 2009 sunt: Armenia, Austria, Cechia, Cirpru, Croatzia, Danimarca, Finlandia, Germania, Liechtenstein, Lussemburgu, Montenegru, Norvegia, Paesos Bassos, Polonia, Regnu Unìu, Romanìa, Serbia, Islovacchia, Islovenia, Ispagna, Isvetzia, Isvitzera, Ucraina, Ungheria.

Sunt 4 sas atziones chi sos Istados depent o podent facher:

  1. Reconnoscher sas limbas comente un'espressione de sa richesa curturale;
  2. Respettare su tretu geograficu de cada limba regionale o de minorìa;
  3. Picare isseperos e assiones pro promovere custas limbas;
  4. Facher prus fatzile e incorazare s'impreu iscrittu e allegau in sa vida prubica e in cussa privada;
  5. Ponner a disposta formas e medios chi siant adeguaos de educatzione a tottus sos libellos;
  6. Promovere sos iscambios transfrontalieros;
  7. Proibire cada distintzione, discriminatzione, esclusione, restritzione o preferentzia relativa a sa pratica de una limba de minoria e destinau a isporare o ponner in periculu su mantenimentu o s'isvilupu suo;
  8. Proponner sa cumpresa pare in pare tra sas comunidades limbisticas de s'Istadu.

Bae puru a bidere modìfica

Agganzos de fora modìfica