L'Unione Sarda

cuotidianu sardu
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

S'Unione Sarda est su giornale prus antigu e ispainadu de sa Sardigna chi essat galu oe; l'ant fundadu in su 1889 e est istadu su de duos cuotidianu de su mundu a s'èssere dotadu de unu situ ìnternet, a pustis de su Washington Post, e su primu in Europa[1][2]. Su situ est ativu dae su 31 de trìulas de su 1994, e in orìgine cunteniat unu resumu de sa prima pàgina de su cuotidianu cun unos cantos aprofundimentos.

Símbolu de S'Unione Sarda

Istòria modìfica

A manca sa prima pàgina de su nùmeru "de proa" de su 6 de santugaine de su 1889: sa prima essida l'aiant antitzipada pro pòdere dare sa nova de un'inundamentu orrorosu chi aiat corpidu Casteddu e su Campidanu. A destra sa prima pàgina de sa chida a pustis, su 13 de santugaine, in su chi est cunsideradu su de unu nùmeru.[3]

Nàschida modìfica

S'Unione Sarda naschet in manera ufitziale su 13 de santugaine de su 1889, comente "Giornale setimanale polìticu, amministrativu, literàriu", pro initziativa de intelletuales e polìticos casteddajos che a Francesco Cocco Ortu, Enrico Lai, Alberto Castoldi, Salvatore Parpaglia, Antonio Cao Pinna e Pasquale Prunas-Tola. Nointames custu bi sunt registrados a su nessi tres primos nùmeros: su 6 de santugaine de su 1889 essit unu nùmeru de proa, su 13 de santugaine de su 1889 su primu nùmeru setimanale e su 17 de nadale de su 1889 su primu nùmeru cuotidianu. Chircadores medas pensant, a custu propòsitu, chi sa data de su 13 santugaine esseret fissada dae tempus meda, e chi l'apant antitzipada de una chida pro neghe de unu dirrascu chi sa die in antis aiat bisestradu su Campidanu. Nointames custu, siat sa presèntzia de un'artìculu subra custu petzi in s'ùrtima pàgina siat s'annùntziu in un'àteru giornale casteddaju, L'avvenire di Sardegna, de s'esòrdiu de s'Unione Sarda faghent supònnere chi custa siat petzi una cointzidèntzia. Pro unos cantos istudiosos annotamala su giornale diat èssere nàschidu, in realidade, petzi che a unu trastu pro sa campagna eletorale de sas cumonales de su 1890, a pustis bintas dae Ottone Baccaredda.

Comente setimanale essit sa domìniga, ma a pustis de petzi noe nùmeros, dae su 17 de nadale de su 1889, divenit cuotidianu e sighit una lìnia polìtica liberale.

Sa de una sede est in un'apartamentu minore de sa chi in dies de oe est sa carrera Gaetano Cima, in cara a sa Tipografia Timon in ue l'imprentaiant. A pustis de duos annos su giornale lu tramudant a una palatzina in sa chi oe est s'arborada reina Margherita, in ue aberit fintzas sa Tipografia de s'Unione Sarda, abbandonende sa collaboratzione cun sa tipografia Timon chi, fintzas essende istada in antis una de sas mègius tipografias italianas e una de sas prus avantzadas pro su chi pertocat a sa tecnologia, in cussos annos fiat oramai belle in istadu de abbandonu imprenditoriale: sos machinàrios o fiant betzos o fiant abbandonados, e sos propietàrios non teniant gana peruna de megiorare sas cosas. A pustis medas machinàrios e mòbiles de sa Tipografia Timon los at comporados s'Unione Sarda; in dies de oe faghent parte de sa colletzione istòrica (220 annos de imprenta in Sardigna), de su tipògrafu Mariano Deidda, chi in su 2011 ant espostu in un'ala de sa Mediateca de su Mediterràneu de Casteddu. Su cuotidianu retzit unu sutzessu de pùblicu mannu, causende sa serrada de unos àteros giornales casteddajos, intre sos cales L'Avvenire di Sardegna.

 
S'Unione Sarda de su 21 de santandria de su 1890.
 
S'Unione Sarda in ocasione de su Plebiscitu de su 1929.

In su 1903 naschet una cuntierra a intro de sa propiedade, chi at a batire a una muda manna de sa lìnia polìtica, andende contra a Cocco Ortu e apojende imbetzes Ottone Baccaredda. In su 1914 sa redatzione e sa tipografia de s'Unione Sarda si tramudant cara a sa sede istòrica de viale Regina Elena (abbandonada in su 2011), in un'edifìtziu giai sede de sa Sotziedade Tipogràfica Sarda. A s'iscòpiu de sa Prima gherra mundiale su cuotidianu presentat positziones interventistas e, cun sa fine de sa gherra e s'ispainadura de ideas sotzialistas e comunistas, antisotzialistas.

S'Unione de Sorcinelli modìfica

Sa crisi a intro de sa propiedade creschet e in su 1920 sa parte manna de sas atziones de S'Unione Sarda las còmporat s'imprendidore Ferruccio Sorcinelli, chi atzetat s'oferta de Luigi Congiu, a nùmene de sos àteros sòtzios. Propietàriu de unas cantas minieras de carbone in su Sulcis, intre sas cales sa de Bacu Abis, est istadu unu fascista de sa primu ora, e durante su fascismu su giornale s'allìniat a sa polìtica de su regìmene, assumende annotamala una lìnia antisardista e contra a su leader Emilio Lussu (est istadu Sorcinelli a definire Rossomori sos sardistas, nùmene torradu a impreare dae pagu dae sos sardistas essidos dae su Partidu Sardu de Atzione), fintzas cando fiat giai naschende su Sardufascismu, est a nàrrere sa fusione intre sardistas e fascistas. Custa lìnia editoriale, favorida fintzas dae su diretore Francesco Caput, at causadu, in su ghennàrgiu de su 1924, sa serrada de su giornale, chi at torradu a abèrrere in s'abrile 1924 a pustis de su coladòrgiu de sa diretzione dae Caput a Raffaele Contu, chi s'est alliniadu de su totu cun sa polìtica de su regìmene, mescamente a pustis de sa morte in su 1925 de Ferruccio Sorcinelli.

In su 1943, a càusa de sos bombardamentos chi ant corfidu in manera grae su cabu de logu sardu, su giornale no est essidu dae martzu a santandria, cando su Comitadu de Liberatzione Natzionale at recuisidu su giornale e at torradu a incumintzare a lu publicare. Sa diretzione, in custu perìodu, fiat afidada a Jago Siotto, abogadu sotzialista nominadu in su matessi annu segretàriu provintziale de su Comitadu de Contzentratzione antifascista. In su 1946 su cuotidianu est torradu de su totu de propiedade de sa famìlia Sorcinelli. In su 1954 divenit diretore Fabio Maria Crivelli. Sa presidèntzia de su Cussìgiu de Amministratzione l'ant afidada a su cummertzialista casteddaju Andrea Borghesan finas a sos annos noranta.

S'Unione de Rovelli modìfica

A sa fine de sos annos sessanta, in su 1967, sa famìlia Sorcinelli tzedet sas atziones suas a Giuliano Salvadori del Prato. A parre de medas, nointames custu, su propietàriu beru de S'Unione Sarda est Nino Rovelli, imprendidore de su setore petrolchìmicu chi aiat comporadu, in su matessi perìodu, s'àteru giornale sardu, Sa Nuova Sardegna, cun sa punna de si garantire s'amparu prus mannu possìbile a sas indùstrias suas. Custu monopòliu in su setore de s'editoria sarda at provocadu sa nàschida de unu cuotidianu nou, Tuttoquotidiano, chi si proponiat che a alternativa a sos duos giornales - cunsiderados de manca - promòvidu dae medas personàgios serentes a sa dereta sarda. In su matessi perìodu, a càusa de dibatas cun sa propiedade, si fiat dimìtidu su diretore Fabio Maria Crivelli.

S'Unione de Grauso modìfica

In su 1985 b'est un'àtera mudada de propiedade: su cuotidianu lu còmporat Nicola Grauso, imprendidore casteddaju giòvanu giai editore de Videolina e Radiolina, fundadas dae issu matessi unos cantos annos in antis. Fintzas essende su cuotidianu prus difùndidu de s'ìsula, S'Unione Sarda no at galu cambiadu sas maneras de imprenta betzas suas. Difatis est intre sos pagos in Itàlia chi benit galu imprentadu cun sas màchinas a prumu e sas linotypes. S'ammentant sas manos sàbias de Nunzio Costa, chi pro totu sa prima metade de su sèculu at ghiadu e formadu s'iscuadra de sos linotipistas. De issu s'ammentat un'anèddotu in època fascista: a pustis de una fura in una domo sa crònaca l'aiant imprentada iscriende chi sos ladros fiant intrados cun sos pees “fascistas” imbetzes chi “fascados”, comente s'impreaiat nàrrere a s'època. Non fiat mancadu un'inseguimentu in sas cobertas de su bighinadu de Villanova a banda de sos fascistas a contra a Costa e una ruta mala sua cun tantu de fratura de sos artos. Su fatu si fiat concruidu gasi, ca durante sa convalescèntzia, sos fascistas beniant retzidos in manera abituale dae sa mugere e dae sa connada de Costa (Marini, operajas de sa Manifattura Tabaccchi, sorrastras de sas manifestantes in s'isciòperu contra su sìndigu Bacaredda) cun curas carignosas a base de macocu e iscobas. Intro de pagu tempus su cuotidianu benit ammodernadu a fundu, cun s'eletrificatzione e sa telematizatzione de s'imprenta chi remplasat s'imprenta a prumu; benit fraigadu un'impiantu modernu in s'arborada Elmas, a curtzu a s'aeroportu, cun duas rotativas off-set in ue est possìbile imprentare su cuotidianu pro 40 pàginas fintzas a colores, e sa possibilidade de imprentare sos giornales natzionales retzìbiles in bia telemàtica. In custu perìodu creschet fintzas sa bèndida de su giornale, chi arribat a tocare sas 100 000 còpias bèndidas, collochende·si duncas intre sos cuotidianos italianos printzipales. In su 1994 S'Unione Sarda est su primu cuotidianu europeu a si dotare de unu situ Ìnternet. In su 1999 Nicola Grauso est costrintu a tzèdere S'Unione Sarda a Sergio Zuncheddu, paris cun sas àteras aziendas de su grupu, a pustis a sos fatos ligados a su secuestru de Silvia Melis. A custu propòsitu Grauso aiat decraradu: ''«Sas aziendas meas las ant cummissariadas fintzas non tenende unu decretu ingiuntivu e unu secuestru. S'atzione simpre de commissariamentu e s'intentzione de sa magistradura de mi chèrrere pigare giornale, ràdiu e tv fiant bastados a destabilizare sas aziendas e a mi fàghere pèrdere s'amparu fisiològicu de su sistema finantziàriu. Aia dèvidu bèndere pro 120 milliardos totu su grupu a Sergio Zuncheddu»''»[sena fonte].[4]

S'Unione de Zuncheddu modìfica

A dies de oe su propietàriu est, duncas, Sergio Zuncheddu, chi at batidu a in antis su protzessu de modernizatzione de su cuotidianu incumentzadu dae Grauso, cun su fàbricu in su 2002 de unu tzentru de imprenta nou in Su Masu, a curtzu a su chi giai bi fiat, sa mìnima lèbia de su formadu, prus simigiante a unos cantos cuotidianos italianos che, a esèmpiu, su Corriere della Sera[5]; in su 2011 b'est istadu su trasferimentu de sa redatzione cara a Santa Gilla, in sos palatzos noos fraigados dae s'editore.

In ocasione de sa Die de sa Sardigna de su 2012 s'Unione Sarda at publicadu, pro sa primu borta de semper, un'artìculu iscritu totu cantu in sardu in sa de una pàgina sua.[6]

Unione Satira modìfica

Dae su mese de nadale de su 2006 finas a su de làmpadas de su 2007, s'Unione Sarda at istrangiadu s'insertu de sàtira "Unione Satira" prodùidu dae sa Piquiz de Silvio Camboni e dae Serena De Montis in su paginone tzentrale de su cuotidianu che a sighida naturale de sa rubrica de ispàssiu e disaogu "Gaggetta Ufficiale" publicada finas a s'annu in antis.[7][8] Su paginone, ricu de vignetas e istriscias, impreat meda de sos matessi collaboradores de sa rubrica anteposta, cun s'innestu de autores noos: Ignazio Fulghesu, Francesco Artibani, Corrado Mastantuono, Lele Corvi, Cesare Dattena, Marco Meloni, Rudy Salvagnini, Stefano Intini, Gino Felinu, Bombo!, Frago Comics, Giuseppe Mazza, Luca Usai, Alessio Coppola, Piero Tonin, Andrea Pecchia, Fabio Lai, Fabrizio Lo Bianco, Paolo Madeddu, Lapix, Matteo Demontis, Eva Rasano, Roberto Barga, Antonio Vincenti, Daniele Mocci, Ursula Littarru.

Redatziones modìfica

Sas redatziones sunt in Casteddu, Nùgoro, Terranoa, Aristanis e Cuartu Sant'Aleni, e sos ufìtzios de posta in Carbònia, Igrèsias, Lanusèi, Macumere, Seddori e Roma. Su 12 de freàrgiu de su 2011 ant inauguradu, in Casteddu, sa pratza L'Unione Sarda, in su tzentru residentziale nou realizadu dae s'editore de su cuotidianu Sergio Zuncheddu.

Polìtica modìfica

S'Unione Sarda naschet comente giornale de àrea liberale. A pustis de su fascismu, durante su cale su giornale casteddaju si decrarat Cuotidianu fascista de sa Sardigna, assumet una polìtica de caràtere moderadu. Durante sa propiedade Del Prato-Rovelli su giornale benit cunsideradu de manca; custu at causadu sa nàschida de unu cuotidianu nou, Tuttoquotidiano, serente a sa destra casteddaja. Cando s'editore Nicola Grauso s'est candidadu a sas eletziones cumonales de Casteddu in antis e a sas regionales a pustis, su cuotidianu faghet una campagna forte pro isse, tantu chi a sas cumonales resesset a otènnere su 10% de sos cunsensos. In sos ùrtimos annos, però, dae cando l'at comporadu s'imprendidore edile Sergio Zuncheddu, b'at àpidu un'acurtziada forte a su tzentru-destra isolanu. In prus medas pensant chi cando fiat guvernadore de sa Regione Sardigna Renato Soru su cuotidianu apat criticadu, pagu prus o mancu in manera crara, su traballu suo: a parre issoro custu diat derivare dae su fatu chi sa Giunta ghiada dae Soru at blocadu s'achirimentu de sa Regione de ufìtzios de Zuncheddu matessi, in fàbbricu in Santa Gilla, in s'àrea de s'ex tzimenteria.[9]

In su 2011, in ocasione de su referendum consultivu regionale in subra de su nucleare, S'Unione Sarda s'est ischierada in manera ufitziale dae s'ala de s'"Eja" contra a su nucleare in Sardigna, promovende e ativende una campagna de informatzione cun adesivos e alliongiados.[10] Sa versione in lìnia de s'Unione Sarda imbetzes est ischierada in manera crara a manca, retzende in sos annos fintzas acusas de anti-berlusconismu: a pustis siat sa versione in lìnia chi cussa imprentada si sunt ischieradas a destra, in ocasione de sas eletziones amministrativas de Casteddu de unos cantos annos a oe, chi ant bidu a su ballotàgiu pro sa càrriga de sìndigu Massimo Zedda e Massimo Fantola, custu ùrtimu frade de su vitze-presidente de s'Unione Sarda.

In su 2014, cando fiat diretore Anthony Muroni, su giornale s'est ischieradu contra a s'ocupatzione militare de sa Sardigna, publichende artìculos in suportu de sa manifestatzione de Cabu Frasca de su 13 de cabudanni de cuss'annu, ammaniada a pustis de s'iscàndalu de su fogu chi bi fiat istadu a intro de su polìgonu pro neghe de sas esertzitatziones,[11][12][13][14][15][16] e de sas immàgines e de su vìdeu chi aiat publicadu su giornalista e deputadu Mauro Pili.[17][18][19][20] Su 9 de cabudanni su giornale aiat fintzas regaladu, in paris a su giornale, unu poster cun s'iscrita "NO SERVITÙ"[21] e su 12, sa die in antis de sa manifestatzione, una bandera cun sa matessi iscrita.[22]

Diretores modìfica

Pustisgherra modìfica

  • Fabio Maria Crivelli, 1u ghennàrgiu 1954-31 nadale 1976
  • Gianni Filippini, 1u ghennàrgiu 1977-1º martzu 1986
  • Fabio Maria Crivelli, 2 martzu 1986-30 abrile 1988
  • Massimo Loche, 1u maju 1988- 3 trìulas 1989
  • Arturo Clavout, 4 trìulas 1989-6 abrile 1994
  • Antonangelo Liori, 7 abrile 1994-1u austu 1999
  • Bachisio Bandinu, 2 austu 1999-7 cabudanni 2000
  • Mario Sechi ,8 cabudanni 2000-9 santandria 2001
  • Roberto Casu, 10 santandria 2001-1º cabudanni 2003
  • Claudio Mori, 2 cabudanni 2003-27 cabudanni 2004
  • Dionisio Mascia, 28 cabudanni 2004-19 martzu 2005
  • Paolo Figus, 20 martzu 2005-8 làmpadas 2013 (diretore editoriale Gianni Filippini)
  • Anthony Muroni, 8 làmpadas 2013-cabudanni 2016
  • Emanuele Dessì, cabudanni 2016-in càrriga

Collaboradores modìfica

Su giornale at semper impreadu collaboradores esternos, mescamente pro sa cultura e sos ispetàculos. Unos cantos collaboradores istòricos sunt, in paris a a Raffa Garzia chi nd'est istadu diretore e a Antonio Gramsci pro su primu Noighentos, Francesco Alziator, Francesco Masala, Giovanni Lilliu, Giuseppe Fiori, Giulio Angioni, Manlio Brigaglia.

Pratza L'Unione Sarda modìfica

Sa Pratza L'Unione Sarda l'ant inaugurada in Casteddu su 12 de freàrgiu de su 2011 , e faghet parte de unu progetu edilìtziu, cuntestadu prus bortas, de s'imprendidore Sergio Zuncheddu. Donada a su rione e a sa tzitade de Casteddu, sa pratza est nàschida in su matessi logu de sa tzimenteria de s'Italcementi, derrùida in s'austu de su 2003, e in sos palatzos chi b'ant fraigadu s'est tramudada, dae sa die de sàbadu 26 de santandria de su 2011, sa sede de s'Unione Sarda e de Videolina.

Ispainadura modìfica

Annu Còpias bèndidas
2018 34 546
2008 67 058
2007 65 992
2006 63 537
2005 61 129
2004 67 135
2003 63 794
2002 64 736
2001 67 047
2000 67 209
1999 64 350
1998 65 023
1997 66 609
1996 64 509

Datos Ads - Atzertamentos Ispainadura Imprenta

Riferimentos modìfica

  1. (IT) Cagliari vuol mantenere il prestigio di vent’anni fa, in Corriere della Sera, 24 santandria 2015. URL consultadu su 15 trìulas 2021.
  2. (EN) Martin Clark, Modern Italy, 1871 to the Present, Routledge, 6 giugno 2014, p. 483, ISBN 978-1-317-86603-9.
  3. (IT) Situ ufitziale pro sa tzelebratzione de sos 130 annos de S'Unione Sarda, in 130.unionesarda.it.
  4. (IT) Nicola Grauso il fondatore di Videolina, in massimoemanuelli.wordpress.com, 10 abrile 2018. URL consultadu su 22 santandria 2018.
  5. Artìculu de su 17 de làmpadas de su 2002 de s'Unione Sarda[ligàmene interrùmpidu]
  6. Antoni Murone, Sos Sardos e sa Die in su 2012, in L'Unione Sarda, 28 abrile 2012.
  7. (IT) Redazione Comicus, È nata l'Unione Satira, in www.comicus.it. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  8. (IT) Piero Tonin, Arrivederci Unione Satira!, in pierotonin.blogspot.com, 8 làmpadas 2007. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  9. (IT) Soru, governatore sotto assedio Affaristi e politici, ecco i miei nemici - la Repubblica.it, in Archivio - la Repubblica.it, 13 ghennàrgiu 2008. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  10. S'8 de maju de su 2011 est essidu unu nùmeru ispetziale cun una cobertedda dedicada totu a s'eventu e un'adesivu
  11. (IT) Capo Frasca, Pigliaru: "Subito in aula"Martedì prossimo riunione del Consiglio, in L'Unione Sarda, 5 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  12. (IT) I missili provocano un incendio a Capo Frasca. Pigliaru attacca l'esercito: "Fatti inconcepibili", in La Nuova Sardegna, 4 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  13. (IT) Esercitazioni in Sardegna, bruciati 30 ettari di terreno, in La Stampa, 6 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  14. (IT) Incendi: fiamme in poligono Capo Frasca, in Ansa, 4 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  15. (IT) Capo frasca, esplode una bomba: fiamme nel poligono militare, in Sardinia Post, 4 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  16. (IT) Capo Frasca, durante l’incendio esplosioni a raffica, in Sardinia Post, 6 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  17. (IT) Ecco le immagini del poligono di Capo Frasca girate da Mauro Pili, in L'Unione Sarda, 6 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  18. (IT) «Nei fondali di Capo Frasca c’è un tappeto di bombe», in La Nuova Sardegna, 23 austu 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  19. (IT) Cinzia Marchegiani, Sardegna, Capo Frasca - Disastro Ambientale: intervista a Mauro Pili Unidos, autore del video shock sui fondali pattumiera di ordigni bellici, in L'Osservatore d'Italia, 25 austu 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  20. (IT) Pili: fondale bombe,chiudere Capo Frasca, in Ansa, 22 austu 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.
  21. (IT) L'Unione Sarda,"No Servitù", In edicola il poster con il giornale, in L'Unione Sarda, 9 cabudanni 2014.
  22. (IT) No servitù, bandiera distribuita in edicola con l’Unione Sarda, in Cagliaripad, 12 cabudanni 2014. URL consultadu su 16 trìulas 2021.

Bibliografia modìfica

  • (IT) AA.VV., L'Unione sarda: 100 anni - 1889-1989, Banco di Sardegna, 1989, OCLC 879928951.
  • (IT) Gianni Filippini (a incuru de), L'Unione sarda, 120 anni di storia, Casteddu, L'Unione sarda, 2009, OCLC 955206837.

Àteros progetos modìfica

Ligàmenes esternos modìfica

Controllu de autoridadeVIAF (EN172159474173527661128 · MusicBrainz ad4e7527-49b5-4342-bb22-e4d6e8b43ae9 · WorldCat Identities (EN172159474173527661128