Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Luigi Lai (San Vito, 1932) est unu sonadore de launeddas sardu, erederi de s'iscola de su Sarrabus de is sonadores de launeddas. [1][2]

Biografia modìfica

Cando Lai fiat pipiu, in sa bighina Biddeputzi biviant unos cantos grandu sonadores de launeddas, comente Antonio Lara e Efisio Melis, chi fiat su maistu suo[3]; me is annos Sessanta at istudiadu fintzas sassòfonu in s'Acadèmia musicale de Zurigu. Dae is annos Otanta est ativu comente maistu[4]. In su 1997, at iscritu (in italianu e inglesu) su Metodo per le launeddas, cun sa punna de trasmìtere sa cultura traditzionale, segundu su cànone de sa mùsica culta. Dae su 2017, imparat in su Cunservatòriu de Casteddu[5].

Connotu in su mundu, pro mèritos artìsticos, in su 1985 Lai est istadu numenadu Maistu de su Folklore, in su 1988 Cavalieri de sa Repùblica. e in su 2014 Ufitziale de sa Repùblica[2]. At collaboradu cun rapresentantes illustres de sa mùsica sarda comente Maria Carta, Tenores de Vitzi Remunnu 'e Locu, Tenores de Neunele, Piero Marras, Totore Chessa - e de sa mùsica jazz, comente a Paolo Fresu, Enrico Rava, Tullio De Piscopo, Enzo Avitabile, Enzo Favata, Gavino Murgia. Incumentzende dae sos annos setanta at collaboradu e acumpridu numerosas tournée cun Angelo Branduardi[6][7], sonende in unos cantos album comente La pulce d'acqua[8] e Concerto[9]. At tentu unu raportu intensu fintzas cun su chircadore e sonadore de cornamusa iscotzesu Barnaby Brown, chi dd'at dedicadu unu film curtzu[10].

Sa prima intzisione, Luigi Lai e le sue launeddas, est de su 1963, unu 45 giros publicadu pro s'eticheta isvìtzera “Elite Special”. Òperas discogràficas suas sunt sos duos volùmenes de su CD Is Launeddas (1985), Canne in Armonia (1997) e S'arreppiccu (2003). In su 2008 Lai at dadu vida a s' Accademia delle Launeddas in Santuidu (CA). Si tratat de unu tzentru multifunzionale, pro cunferèntzias, fainas didàticas e de istùdiu e pro realizare esibitziones de persone o registratziones[11].

A sa faina sua de musitzista si sunt interessados vàrios etnomusicòlogos, comente Roberto Leydi, Pietro Sassu, Giovanni Dore, Paolo Mercùriu. In su 2018 at publicadu unu libru autobiogràficu suo, iscritu in collaboratzione cun Gabriele Congiu[12].

De importu est istada s'òpera sua de ispainadura, in totu su mundu, de su patrimòniu de s'istrumentu. Importante est istada fintzas s'òpera de insegnamentu a dischentes numerosos, fintzas a traessu de s'abertura de vàrias iscolas in diversas alas de sa Sardigna.

Is mègius dischentes ddos sighit personalmente su mastru, chi ddos imparat sighende bator printzìpios fundamentales:

  • pretzisione in s'esecutzione;
  • istùdiu de sas notas in manera resonada (ca de su cherbeddu movent is cumandos pro is didos);
  • tempus cadentziadu, evitende de esagerare in sa lestresa de esecutzione, mescamente in s'ìnteri sa fase de istùdiu;
  • respetu de su maistu e cunfiàntzia cun is cussìgios suos.

Unos cantos comunos sardos ant cunferidu sa tzitadinàntzia onorària a Lai pro sa faina musicale sua: Soramanna in su 2013, Barùmini (in ue aiat fatu sa prima esibitzione sua comente a solista) in su 2016[13] e Sestu in su 2019[14].

In su 2023 s'Universidade de Bologna at annuntziadu de ddi bòlere assingiare sa Làurea Ad Honorem su 14 de freàrgiu. Est sa primu borta pro unu sonadore de sa traditzione orale[15].

Riferimentos modìfica

  1. Giampaolo Lallai e Nico Selis, Launeddas : l'anima di un popolo, 1. ed, Cagliari, AM & D, 1997, ISBN 88-86799-13-6, OCLC 38312714. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  2. 2.0 2.1 (IT) Paolo Mercurio, Luigi Lai tra tradizione e innovazione, in Le launeddas patrimonio dell'umanità. Strumento dell'identità musicale sarda, Milanu, 2014, pp. 94-103, ISBN 9786050345346.
  3. (IT) P. Mercurio, Luigi Lai ricorda i suoi Maestri di Launeddas, Efisio Melis e Antonio Lara, in BF magazine, 2016-05-13.
  4. (IT) Salvatore Esposito, Tradizione e oltre. Intervista al maestro delle launeddas Luigi Lai, in BF magazine, 23 cabudanni 2015.
  5. (IT) Le launeddas sbarcano al Conservatorio, in La Nuova Sardegna. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  6. (IT) Biografia - Angelo Branduardi - Sito Ufficiale, in www.angelobranduardi.it. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  7. (IT) Claudio Loi, Branduardi e Lai, in Sa Scena, 15 ghennàrgiu 2023. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  8. (EN) Angelo Branduardi - La Pulce D'Acqua. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  9. (EN) Angelo Branduardi - Concerto. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  10. (IT) Magico dialogo tra le launeddas e la cornamusa, in La Nuova Sardegna. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  11. (IT) Pier Sandro Pillonca, Costituita a San Vito l’Accademia delle launeddas (PDF), in Il messaggero sardo, austu 2008, p. 18. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023 (archiviadu dae s'url originale su 5 freàrgiu 2023).
  12. (IT) Gabriele Congiu, Luigi Lai : maestro di launeddas, Assemini, Beranu, 2018, ISBN 978-88-85799-00-4, OCLC 1102371406. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.
  13. (IT) Comune di Barumini, Deliberazione del Consiglio Comunale Numero 5 del 09-03-2016 (PDF), in comunebarumini.it. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023 (archiviadu dae s'url originale su 10 santugaine 2019).
  14. (IT) Comune di Sestu, Deliberazione del Consiglio Comunale Numero 43 del 27.11.2019 (PDF), in oldwebsite.comune.sestu.ca.it. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023 (archiviadu dae s'url originale su 5 freàrgiu 2023).
  15. (IT) All'Università di Bologna laurea ad honorem a Luigi Lai, virtuoso delle launeddas, in www.sardegnalive.net. URL consultadu su 5 freàrgiu 2023.