Noa Zelanda

Artìculu in LSC

Sa Noa Zelanda (in inglesu: New Zealand, in maori: Aotearoa) est un'istadu de s'Otzeània, in su sud-uestu de s'otzèanu Patzìficu e formadu de duas ìsulas majores e numerosas àteras minores. Sa capitale est Wellington, sa bidda prus manna Auckland, is limbas uffitziales s'inglesu e su maori.

Posidura de sa Noa Zelanda

Bandera

Geografia

Sa Noa Zelanda tenet istèrrida de 268.280 km² e populatzione de 4.470.800 bividores. istesiada de unos 2000 km de s'Austràlia de chi est ischirriada de su mare de Tasman, s'agatat a èssere meda isulada geograficamente, cosa chi at permìtidu s'isvilupu de frora e fàuna endèmica rica e disvariada.

Istòria

S'istòria comente paisu est meda curtza, est difatis unu de is prus reghentemente costituidos.

Su territòriu suo est istadu iscobertu de s'òmine petzi intre su 1050 e su 1070; is primos bividores sunt istados is Māoris intames de is europeos chi bi sunt isbarcados in su 1642 pro sa prima borta. De su 1788 a su 1840 is ìsulas de sa Noa Zelanda sunt istadas parte de su Nou Galles de su Sud, pro èssere fatu a coa colònia britànnica a partire de su 6 de freàrgiu 1840 - die oe fata festa natzionale - cun sa firma de su tratadu de Waitangi.

Sa Noa Zelanda est indipendente de su 26 de cabudanne 1907, cando est diventada dominion e at otentu sa soberania cumprida in su 1947 cun sa ratìfica de s'Istatutu de Westminter. Sighit a mantènnere ligòngios istrintos cun su Rènniu Aunidu, comente fintzas cun s'Austràlia (paisu comente chi siat de cultura anglo-sassone e cun chi ispartzit parte de s'istòria).

Atualmente s'istadu est una monarchia parlamentare, membru de su Commonwealth de sas Natziones. Su pòdere polìticu est mantentu de su parlamentu elèghidu democraticamente. S'inglesu est limba natzionale, ma fintzas su maori e sa limba de is sinnos neozelandesa sunt reconnotos uffitzialmente. Sa moneda est su dòllaru neozelandesu.

Demografia

Sa majoria de sa populatzione est est de orìgine europea, is Māoris sunt sa minoria prus numerosa. Àteras minorias sunt de orìgine polinesiana e asiàtica.

Economia

Sa Noa Zelanda at bidu una crèschida econòmica meda lestra a partire de is annos 90 de su de 20 sèculos, ma intre su 2008 e su 2011, in paris tempus cun sa crisi econòmica at registradu una progressione record de s'inditu de isvilupu umanu, passende de su de 21 postos a su de 3 de sa classìfica mundiale, a palas isceti de Norvègia e Austràlia.