Sugetu de deretu

Artìculu in LSC

S'allega "sugetu de deretu" inditat unu sugetu chi podet èssere titulare de relatas giurìdicas ativas e passivas. Si partzit, duncas, in duas castas: persone fìsica e persone giurìdica.

Esempru de persone giurìdica chi rapresentat un'assòtziu de persones fìsicas, giurìdicas o mistas, cun punna in piessignu

Descridura

Sa sogetividade giurìdica est currelada a sa capatzidade giurìdica, atinada comente a idoneidade a èssere titulare de deretos e doveres o prus a sa larga de situatziones giurìdicas sugetivas. Nointames, una teoria ispainada bidet una forma de sogetividade giurìdica, mancari prus pagu acasagiada, fintzas in cuddos casos in cales s'ordinamentu atribuit a un'entidade sa titularidade de tzertas situatziones giurìdicas sugetivas, gasi comente li reconnoschet una tzerta autonomia patrimoniale, est a nàrrere sa partzidura, mancari non cumprida, de su patrimòniu chi li pertocat dae sas àteras entidades.

A s'imbesse, essentziale no est, a sa sogetividade giurìdica, sa capatzidade de agire, cumpresa comente a idoneidade de unu sugetu giurìdicu a pònnere in èssere àtos giurìdicos bàlidos. Bi podent èssere, difatis, sugetos de deretu sena capatzidade de agire, e gasi sos atos giurìdicos devent èssere postos in èssere, pro issos, dae àteros sugetos (si penset a sos fìgios minores pro cales agint, a s'avesu, sos babbos).

De asserva b'at cosas ite nàrrere chi pertocant s'ordinamentu giurìdicu, daghi est primitiu cunfrontu a sos sugetos de deretu, in cantu est s'ordinamentu matessi a istabilire cales sunt sos èsseres o sas entidades de su mundu beru e sìncheru a cales est atribuida sa sogetividade.

Elementos de reconnoschimentu

Sunt elementos de inditu de su reconnoschimentu:

• su "printzìpiu de su paisu nadiu", est a nàrrere de su reconnoschimentu alternu de sas autoridades pùblicas natzionales e de sos Istados membros de s'UE, o siat istèrridu dae acordos bilaterales dislindados intre Istados soberanos, opuru de s'apartenèntzia comuna e alterna de sos Istados a un'organizatzione internatzionale;
• unu tratadu cummertziale de s'OMC (Organizatzione mundiale de su cummèrtziu de s'ONU) chi, in su marcu de sos obietivos de isvilupu sustenìbile e de responsabilidade sotziale de impresa, a pustis de rechestas presentadas pro sa garantzia de deretos e sa tutela de sos batidores de interessos legìtimos, reconnoschet sa cumpetèntzia de sas autoridades giudicantes e amministrativas de sos Istados membros cunfrontu a sas persones giurìdicas de deretu foranu, a decrarare cassas sas clàusolas contratuales chi òbligant a intregare sas cuntierras de s'ora a unu giùighe cumpetente foranatzionale e a las disaplicare, overas las legìtimat in casos dislindados a interpretare sos tratados e istabilire derogas cun s'imponimentu de òbligos, proibiduras e santziones pro sugetos sìngulos (non sunt peroe bàlidas a sa larga che a sas leges).

In sos ordinamentos istatales

In sos ordinamentos istatales de oje sunt sugetos de deretu:

• sas persones fìsicas;
• sas persones giurìdicas privadas, intre cales s'agatant sos assòtzios e sas fundatziones reconnotas e puru sas sotziedades pro atziones e sas àteras sotziedades cummertziales frunidas de personalidade giurìdica;
• sas organizatziones privadas chi, finas no essende persones giurìdicas, possedent, comente nde amus faeddadu subra, sogetividade giurìdica, cales sas sotziedades de persones (chi, nointames, in tzertos ordinamentos, pro nàrrere in Frantza e in Brasile, tenent personalidade giurìdica su matessi) e, in s'ordinamentu italianu, sos assòtzios non reconnotos e sos comitados;
• sas persones giurìdicas pùblicas, est a nàrrere sos Istados (mancari, in unos cantos ordinamentos, pro nàrrere cuddu britànnicu, no est una persone giurìdica unitària, ma unu cuncordu de sugetos) e sos àteros entes pùblicos;
• sas organizatziones pùblicas, sena personalidade giurìdica e sas alas de un'ente pùblicu prus ampru, a cales s'ordinamentu reconnoschet una tzerta autonomia, in manera chi las faghet a cunsiderare, cunforma a sa teoria subra mentovada, dotadas de sogetividade giurìdica.

In su deretu internatzionale

Sunt sugetos de su deretu internatzionale:

• sos Istados, semper chi siant indipendentes a fora e soberanos a intro e cunforma a su printzìpiu de efetividade (su trèmene Istadu est inoghe impreadu in su sentidu de "istadu organizatzione": s'aunida de sos guvernantes e de sos aparados de guvernu);
• sa Sea Apostòlica (de non cunfùndere cun s'Istadu de sa Tzitade de su Vaticanu nen cun sa Crèsia catòlica);
• sas cunfederatziones de Istados, cando sos Istados chi aderent ant seberadu de li cunferire sogetividade internatzionale;
• sas organizatziones internatzionales;
• sos arrepentados (furriados, abbolotados);
• sos Movimentos de liberatzione natzionale chi esèrtzitant de fatu poderiu subra de unu territòriu e una populatzione, in tames de s'Istadu chi tenet sa soberanidade formale.

Sa sogetividade internatzionale de àteros entes est, a s'imbesse, cuntierrada: banda de sa dotrina e betze ala de sa comunidade internatzionale la reconnoschet a su Òrdine Militare Soberanu de Malta, s'ìnteri chi sa majoria de sa dotrina l'escluet pro sos pòpulos dae perisse e pro sas organizatziones non guvernativas.

Bibliografia

• Pizzorusso A., Sistemi giuridici comparati, Giuffrè editore, 1998.
• Giorgio Cansacchi (in cull. cun Marazzi A.), Istituzioni di diritto internazionale pubblico, Giappichelli Editore, 1979.
• ISTAT, Classificazione delle forme giuridiche delle unità legali, 2005 (PDF), in www3.istat.it. URL consultadu su 27 giugno 2012 (archiviadu dae s'url originale su 17 abrile 2012).

Artìculos ligados

• Printzìpiu de efetividade
• Persone fìsica
• Persone giurìdica
• Deretu
• Lege (deretu)
• Giurisprudèntzia
• Norma giurìdica
• Ordinamentu giurìdicu