Coordinadas: 40°12′54.7″N 8°48′11.3″E / 40.215194°N 8.803139°E40.215194; 8.803139

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Bòrore est una bidda de sa Provìntzia de Nùgoro e tenet 2.352 bividores.

Su nùmene modìfica

Bòrore est una bidda antiga meda, sas primas atestatziones documentàrias sunt de su de XI sèculos, cando sa bidda faghiat parte de su Giuigadu de Torres e de sa Curadoria de su Màrghine: difatis l’agatamus in sa forma Gorare in sos Condaghes (Registros) de sos cumbentos de sa crèsia de Santu Nigola de Truddas de Semèstene e de sa crèsia de Santu Pedru de Silky de Tàtari.

Segundu sa traditzione orale sa bidda l’at fundada unu pastore de Bìroro chi si naraiat BORE ISTENE, chi aiat seberadu su giassu pro si fraigare su pinnetu ue istare cun sa famìlia sua. In su tzentru istòricu de sa bidda, a curtzu a sa “Crèsia ’Etza”, b’at galu una carrera chi si narat “sa carrera de Bore Istene”. Sos de sas biddas de su Montiferru, chi sunt a làcana, lis narant Borane. Pittau narat chi su nùmene benit dae sa paràula antiga sardiana “Gora, Cora, Qora” chi cheret nàrrere “canale, riu, surcu pro sos ortos” e custa teoria l’at atzetada finas un’àteru istudiosu: Dedola. Botticini narat imbetzes chi “Gorare” cheret nàrrere “masu, fatoria, domo de campagna”.

Su sartu modìfica

Su territòriu de Bòrore s’isterret pro 42 chilòmetros cuadros, su prus in su campu basàlticu de Abbasanta, a un’artària mèdia de 400 metros subra de su livellu de su mare. Ma Bòrore tenet puru unu tretu mannu de sa costa de su Monte de Sant’Antoni de Macumere e pro custu b’at àpidu unu chertu giuditziàriu contra a s’Amministratzione Comunale de Macumere.

Fintzas a su de XIX sèculos su territòriu de Bòrore teniat litos meda, sos betzos s'ammentant galu de su litu de su Monte ’e Turru.

Su territòriu de Bòrore est su prus in pranu e sos terrinos addurant impischinados pro tempus meda in s’arcu de s'annu e mesches in ierru.

S'istòria modìfica

Su territòriu de Bòrore est ricu meda de istigas archeològicas: tenet unu muntone de nuraghes, La Marmora in su libru suo contat 22 nuraghes, nùmeru cunfirmadu puru dae Angius; mentras Taramelli in sos annos ’20 de su sèculu passadu nd’aiat contadu 14. Moravetti in sa lista sua ponet sos nuraghes: Craba, Oschera, Cherbos, Giuanne Pedraghe, Nuraghe Uore o Ugore, S’Istrampu o Magossula, Magossula o Sos Porchiles, Suerzu, S’infurcadu, Santu Sèrgiu, Duos Nuraghes A, Duos Nuraghes B, Porcarzos, Santu Bainzu, Toscono, Bighinzone, Urpes (ispèrdidu), Pischedda, Ludrau o Santu Giuseppe, Figu o Busazzone, Imbertighe, lnterenas, Paule Nivazzi, Tresnuraghes, Columbos, Su Figu, o Sa Figu, Sas Casas o Putzola.

Sas Tumbas de gigantes sunt: Giuanne Pedraghe, Su Norbano, Uore o Ugore, Sa Matta ‘e sa ‘ide, Achileddu A, Achileddu B, Imbertighe, Sa Pedra Longa.

B’at puru una tumba megalìtica: Pedra in Cuccimi e una necròpoli ipogèica: Preizza.

B’est finas sa funtana nuràgica de Uore o Ugore; sos Dolmen de Muttianu, Sa Matta de sa ‘ide, Serbine A, Serbine B, Alghentu, Domus de Ortigosu, Putzu, Serbine, Mura Marzane o Mura Pungas, Tannara e sas tumbas romanas in Magossula e Ortigosu; su mehnir (o pedra fita) de sa Busola e sa corte nuràgica de Pedru Feghe.

Sa crèsia parrochiale est cunsacrada a Santa Maria de sos Ànghelos e l’ant fraigada in su de XVII sèculos, però sa prima crèsia parrochiale de sa bidda est istada sa chi oe li narant “sa Crèsia ‘Etza” chi fiat cunsacrada a Santu Sìrigu e b'est addurada petzi sa turre.

Sa crèsia de su Càrmene l’ant fraigada in su de XVII sèculos sos de sa cunfraria de sa Madonna de su Càrmene. De importu mannu sunt sas crèsias in sartu: Santu Lussùrgiu, chi s’agatat a curtzu de s’istrada Istatale 131 e s’àtera de Santu Bainzu: sas duas crèsias sunt antigas meda e sunt fraigadas in s’edade de mesu. In intro de sa crèsia de Santu Bainzu s’agatant pintadas, dae su de XVII sèculos, sas testimonias de sa bestimenta de sos òmines e de sas fèminas chi, a su chi narant sos istudiosos, paret sa prus antiga testimonia de su costùmene sardu.

Sa cultura e sas festas modìfica

In Bòrore s'agatat su Museu de su Pane Rituale, in ue sos bisitadores podent connòschere totus sas castas de pane chi benit ammaniadu in Sardigna pro sas festas, pro sos mortos, pro sas cojas. In sa bidda b'at Assòtzios Culturales meda e de custos b'at duos grupos folk. In beranu faghent una manifestatzione pro sos paneteris e pro sos durcheris. De importu mannu finas su Carrasegare cun "sa cursa de sa pudda".

Sa festa de importu prus mannu pro sos bororesos est sa de Santu Lussùrgiu in su mese de austu; in sos tempos antigos custa festa fiat una de sas prus mannas de totu su Màrghine e de totu sa Sardigna de mesu: sos fideles arribaiant dae totue. A in tundu de sa crèsia s'agatant difatis, a die de oe puru, sos muristenes chi faghent de "sa corte" de Santu Lussùrgiu una biddighedda. Santu Lussùrgiu lu festant finas in su mese de abrile.

A Santu Bainzu, segundu sa traditzione orale, lu festaiant finas sos bortigalesos, e dae cussu lis narant "Furasantos", in Bòrore. Si festat imbetzes dae sos tempos prus antigos Sant'Antoni de su Fogu, in su mese de ghennàrgiu, cun unu fogulone; in s'antigòriu si brusiaiat una tuva. Santu Sidore est unu santu chi beniat festadu meda in Bòrore ca est s'amparadore de sos massajos e duncas fintzas a su sèculu passadu sos massajos faghiant un'isfilada de sos carros cun sos boes.

Persones nòdidas modìfica

  • Lussùrgiu Cau: nàschidu in su 1867 e mortu in Palermo in su 1961, est istadu unu carabineri chi est istadu fainadu in sas gherras militares e in sa chirca de sos bandidos: est istadu decoradu pro bator bortas e dae brigadieri est arribadu pro mèritu fintzas a su gradu de generale. Est istadu su protagonista prus mannu de s’iscontru a fogu de “Morgogliai” (a mesu tretu intre sas biddas de Orgòsolo e Ulìana) de su 1899 in ue ant mortu sos bandidos prus malos de cussos tempos; balet a nàrrere sos frailes Giagu e Elia Serra-Sanna. Cau fiat istadu su mortore de Giagu e pro custu l’ant dadu sa medalla de oro pro su balore militare. S’annu in antis aiat tentu e nch’aiat ghetadu a presone su bandidu famadu Corbeddu de Ulìana.
  • Màuru Angioni: avocadu, est istadu su primu parlamentare de Bòrore, a pustis de sas eletziones de su 1919. Fiat istadu capitanu de esèrtzitu in sa prima gherra manna e a pustis est devènnidu professore de deretu e protzedura penale in s’Universidade de Casteddu. Est istadu unu de sos fundadores de su PSd’Az paris cun Emìliu Lussu e a pustis de su 1923 est passadu a su PNF.
  • Giuanne «Ninu» Carrus: nàschidu in su 1937 e mortu in su 2002 est istadu dotzente universitàriu in sas facultades de Agrària de Tàtari e in cussa de Economia in Casteddu. Comente òmine polìticu fiat in sa DC e est istadu consigieri regionale, Assessore a sas finàntzias, a sos entes locales e s’urbanìstica; a pustis est istadu deputadu e at fatu parte de sa “commissione de sas finàntzias e de su bilàntziu”.
  • Màriu Pani: nàschidu in su 1933, est istadu deputadu dae su 1972 a su 1983. Est istadu Segretàriu Regionale de su PDS.

S'economia modìfica

S'economia de sa bidda est istada semper fata dae s'allevamentu de su bestiàmene e dae sos ortos. Ma in sos ùrtimos annos in Bòrore sas atividades de importu prus mannu sunt devènnidas su cummèrtziu e su masellu de su bestiàmene, e sa produida de pane e durches.

Bibliografia modìfica

Ligàmenes esternos modìfica